​​​​Co to jest pożyczka od rodziny?

Pomimo że banki i firmy pozabankowe oferują rozmaite kredyty i chwilówki na korzystnych warunkach, to jednak pożyczka od rodziny nadal cieszy się sporą popularnością. Pod tą nazwą należy rozumieć pożyczkę pieniężną zaciągniętą od członków rodziny np. rodziców, dziadków, rodzeństwa, ciotek, czy wujków. 

Ten sposób pozyskania dodatkowej gotówki wydaje się bardzo wygodny, ponieważ wiąże się z brakiem formalności (nie trzeba składać pisemnego wniosku, ani dostarczać dokumentów), a nierzadko także z brakiem konieczności płacenia odsetek. 

W przeciwieństwie do zobowiązań zaciąganych w bankach i instytucjach pożyczkowych pożyczki od rodziny wymagają jednak w pewnych sytuacjach dopełnienia formalności podatkowych. 

Czy pożyczka od rodziny jest dochodem?

Na początku wyjaśnijmy, czy pożyczka od rodziny jest dochodem, ponieważ obciążenia podatkowe dla osób fizycznych kojarzą się z podatkiem dochodowym. 

Według obowiązującego prawa pożyczki nie stanowią dla pożyczkobiorcy przychodu – niezależnie od tego, czy otrzymał ją od firmy, czy osoby prywatnej. Nie zachodzi zatem konieczność odprowadzania z tego tytułu podatku dochodowego. Podatek ten jednak musi zapłacić pożyczkodawca, ale tylko w przypadku, gdy udzielił pożyczki odpłatnej.

Nieco inaczej jest z podatkiem od czynności cywilnoprawnych. W tym przypadku pożyczkobiorca zaciągający zobowiązanie u członków rodziny jest zobowiązany do złożenia stosownej deklaracji (PCC-3) oraz zapłacenia podatku od umowy pożyczki, która jest zaliczana do czynności cywilnoprawnych. Konieczność uiszczenia podatku PCC zależy jednak od tego, ile wyniesie pożyczka od rodziny oraz od kogo dokładnie będzie zaciągnięta.

Czy pożyczka od rodziny musi być oprocentowana?

Według przepisów Kodeksu cywilnego pożyczka nie musi być oprocentowana. Zgodnie z art. 720 §1 KC osoba biorąca pożyczkę zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Przepisy nie nakładają obowiązku pobierania odsetek, chociaż strony mogą ustalić w umowie, że zobowiązanie będzie odpłatne.

W takiej sytuacji wysokość odsetek kapitałowych może wynieść maksymalnie 7,2% w skali roku (wysokość odsetek reguluje art. 359 KC i zależy ona od stopy referencyjnej NBP).

Pożyczka od rodziny - jak spisać umowę?

Pożyczka od rodziny jest regulowana przepisami Kodeksu cywilnego, które przewidują, że powinna być ona udokumentowana, gdy opiewa na kwotę minimum 1000 zł. Jeśli więc pożyczysz od bliskich kilkaset złotych, możecie się umówić co do warunków zwrotu tej kwoty ustnie.

Przy większych sumach umowa pożyczki od rodziny powinna mieć formę pisemną i warto tego dopilnować, aby uniknąć nieporozumień np. kwestii terminu zwrotu środków.

Jeśli chodzi o treść, umowa pożyczki prywatnej między członkami rodziny nie musi mieć tak rozbudowanych paragrafów jak np. umowa pożyczki zawierana z instytucją finansową. Powinny się w niej jednak znaleźć co najmniej następujące informacje:

  • dane pożyczkobiorcy i pożyczkodawcy,
  • stopień pokrewieństwa stron umowy (jest to przydatne dla celów podatkowych),
  • miejsce i data zawarcia umowy,
  • kwota udzielonej pożyczki (zapisana liczbowo i słownie wraz z wyraźnym sformułowaniem, że jest to pożyczka),
  • sposób przekazania środków pożyczkobiorcy,
  • warunki zwrotu pożyczki (termin i sposób spłaty np. jednorazowo lub w ratach),
  • podpisy stron.

Jeśli pożyczka od rodziny ma być odpłatna, umowa powinna zawierać informacje na temat wysokości odsetek. Dokument umowy należy sporządzić w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach i obie strony powinny go podpisać. 

Jak udokumentować pożyczkę od rodziny?

Pożyczka od rodziny powinna być udokumentowana także ze względu na przepisy Ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. W tym przypadku jednak nie wystarczy umowa. O tym, jak udokumentować pożyczkę od rodziny (a także każdą inną prywatną), mówi art. 7 ww. ustawy.  

Zgodnie z nim w urzędzie skarbowym do rozliczenia podatkowego niezbędne jest przedstawienie dokumentu potwierdzającego otrzymanie pieniędzy na rachunek bankowy, rachunek prowadzony przez SKOK lub przekazem pocztowym. 

Pożyczka od rodziny a podatek PCC

W świetle przepisów pożyczka od rodziny jest opodatkowana podatkiem PCC (od czynności cywilnoprawnych) w wysokości 0,5%. Stawka ta obowiązuje od 1 lipca 2019 roku – umowy pożyczki zawarte przed tą datą były obciążone podatkiem 2%. Obowiązek zapłaty takiego podatku ciąży na pożyczkobiorcy. 

Ustawodawca przewidział jednak kilka wyjątków pozwalających na uniknięcie zapłaty powyższej należności wobec urzędu skarbowego. Podatku nie zapłacisz, jeśli zaciągniesz:

  • pożyczkę od najbliższej rodziny,  od osób z tzw. zerowej grupy podatkowej: małżonka, rodziców, dziadków, rodzeństwa, dzieci, wnuków, pasierba, macochy lub ojczyma – w tym przypadku nie ma znaczenia kwota zobowiązania (pożyczki do kwoty 9637 zł nie muszą być nawet zgłaszane do US; te przekraczające tę sumę należy zgłosić w deklaracji PCC-3),
  • pożyczkę od rodziny z grupy podatkowej 0 i I, czyli także teściów, zięcia i synowej – zwolnienie z podatku jest w tym przypadku możliwe, jeśli łączna kwota pożyczek od jednej osoby nie przekroczyła kwoty 9637 zł w ciągu 5 lat (warunkiem zwolnienia z podatku jest złożenie deklaracji PCC-3).

​​​​​​​Pożyczka od dalszej rodziny – jaki podatek?

Pożyczka od dalszych krewnych (ciotek, wujków, kuzynów itp.) traktowana jest standardowo, a więc wymaga zgłoszenia do urzędu skarbowego i odprowadzenia podatku w wysokości 0,5%. Wyjątkiem są pożyczki nieprzekraczające kwoty 1000 zł. 

​​​​​​​Pożyczka od najbliższej rodziny - o czym musimy pamiętać podczas uregulowania kwestii podatkowych?

Aby móc skorzystać ze zwolnienia, należy złożyć deklarację PCC-3 w ciągu 14 dni od daty pożyczenia pieniędzy, a także udokumentować zaciągnięcie zobowiązania za pomocą np. wyciągu z rachunku. Niedopełnienie tego obowiązku skutkuje naliczeniem podatku w wysokości 20%.

Nie dotyczy to jedynie pożyczek od najbliższych członków rodziny z zerowej grupy podatkowej, które nie przekraczają limitu 9637 zł. Takich pożyczek nie trzeba ani zgłaszać do urzędu skarbowego, ani odprowadzać od nich podatku. 

Sprawdź: Podatek od pożyczki – czy jest obowiązkowy?

​​​​​​​Jak wypełnić pcc-3 pożyczka od rodziny?

Jeżeli pożyczka od rodziny przekroczy 9637 zł, w celu uniknięcia opodatkowania należy złożyć deklarację PCC-3. Jak wypełnić dokument, żeby czynność była dokonana prawidłowo?

Deklaracja składa się z 4 części:

  • Część A – w rubryce 5 podajemy właściwy Urząd Skarbowy, w 6 zaznaczamy, czy celem jest złożenie deklaracji, czy korekta.
  • Część B – w polu 7 zaznaczamy rubrykę 4 (pożyczkobiorca), a w polu 8 okienko nr 2 (osoba fizyczna). Dalej uzupełniamy dane osobowe i adresowe. 
  • Część C – dotyczy przedmiotu opodatkowania oraz treści czynności cywilnoprawnej. W polu 21 zaznaczamy 1 (umowa). Następnie wybieramy miejsce wykonywania prawa majątkowego oraz dokonania czynności prawnej – na terytorium RP czy poza nim. W polu 24 opisujemy, czego dotyczyła czynność cywilnoprawna. 
  • Część D – wybieramy rodzaj czynności – umowa pożyczki, wpisujemy w polu 32 podstawę opodatkowania, w 33 stawkę podatku – 0,5%. Obliczony podatek wpisujemy w polu 34 - jeśli pożyczka jest zwolniona z podatku, należy tutaj wpisać 0. 

Kwotę podatku do zapłaty należy przepisać jeszcze do rubryki 54. Natomiast w rubrykach 65-66 wpisać swoje dane, datę wypełnienia deklaracji oraz złożyć swój podpis. 

​​​​​​​Jak pożyczka od rodziny wpływa na PIT - czyli podatek dochodowy?

Pożyczka od rodziny nie wpływa na PIT pożyczkobiorcy, ale w niektórych przypadkach powinna być uwzględniona w deklaracji rocznej pożyczkodawcy. W przypadku, gdy pożyczka była oprocentowana, a więc pożyczkodawca otrzymał zwrot nie tylko kapitału, ale także odsetki, należy rozliczyć podatek dochodowy, ponieważ odsetki zwiększają przychód. 

​​​​​​​Kiedy pożyczka od rodziny staje się darowizną?

Darowizna to umowa, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Darowizna różni się od pożyczki od rodziny tym, że nie trzeba jej spłacać – jest bezzwrotna. Może oczywiście zdarzyć się sytuacja, w której pożyczka stanie się darowizną.

W tym przypadku również możliwe jest zwolnienie podatkowe – będzie ono dotyczyć kręgu osób zaliczanych do zerowej grupy podatkowej, czyli najbliższej rodziny z wyjątkiem teściów, zięcia i synowej. Kwota wolna od podatku dla darowizn wynosi tyle samo, co w przypadku pożyczki od rodziny – 9637 zł.

​​​​​​​Jak wygląda zwrot pożyczki od rodziny?

Termin zwrotu pożyczki od rodziny powinien być określony w umowie. Jeśli go nie ma, pożyczkobiorca zobowiązany jest do oddania pieniędzy w ciągu 6 tygodni od dnia wypowiedzenia umowy przez pożyczkodawcę (art. 723 KC).

W przypadku opóźnienia w spłacie pożyczkodawca może wystąpić na drogę sądową w celu odzyskania należności, a potem skierować sprawę do komornika. Równie dobrze może także zlecić sprawę do firmy windykacyjnej, a nawet sprzedać wierzytelność. 

​​​​​​​Pożyczka od rodziny - na jakie cele?

Pożyczka od rodziny może być zaciągnięta na dowolny cel. Może nim być: 

  • cel konsumpcyjny (np. zakup nowego sprzętu AGD), 
  • bieżące wydatki, 
  • spłata innych zobowiązań, 
  • cele mieszkaniowe, 
  • cele inwestycyjne. 

Pożyczka od rodziny na cele mieszkaniowe

W Polsce dość popularna jest pożyczka od rodziny na cele mieszkaniowe. Najczęściej korzystają z niej młodzi ludzie, którzy potrzebują środków na wkład własny wymagany przez bank przy ubieganiu się o kredyt hipoteczny. Pieniądze na ten cel albo otrzymują w formie darowizny od bliskich, albo właśnie w formie pożyczki. 

Pożyczki od rodziny są brane także na zakup działki pod budowę domu, na opłacenie czynności notarialnych albo zapłatę podatku PCC od zakupu nieruchomości na rynku wtórnym. 

​​​​​​​Pożyczka od rodziny na zakup mieszkania

Najbardziej opłaca się pożyczka od rodziny na zakup mieszkania zaciągnięta od najbliższych np. rodziców, czy dziadków. Wówczas bez względu na jej wysokość można uniknąć podatku PCC, pod warunkiem, że po przekroczeniu określonej kwoty zgłosi się jej zaciagnięcie do urzędu skarbowego w terminie 14 dni. 

Przeczytaj też: Podatek od zakupu mieszkania – jaki jest, ile wynosi i kto go płaci?

​​​​​​​Pożyczka od rodziny na działalność gospodarczą

Środki otrzymane w drodze pożyczki od bliskich osób można także przeznaczyć na rozwój firmy. Zdarza się tak w przypadku przedsiębiorców, którzy nie mają zdolności kredytowej i nie mogą otrzymać kredytu z banku. W takiej sytuacji warto skorzystać również z alternatywnego rozwiązania np. chwilówki dla firm.

​​​​​​​Dlaczego warto skorzystać z pożyczki od rodziny?

Na pożyczenie środków od członków rodziny decyduje się bardzo wiele osób, ponieważ jest to zdecydowanie prostszy i tańszy sposób na pozyskanie gotówki niż w instytucjach finansowych. Do najważniejszych zalet tego rozwiązania należy zaliczyć:

  • mniejszy zakres formalności – nie trzeba składać wniosku, ani dostarczać dokumentów o dochodach,
  • pożyczka bez BIK i BIG – u rodziny możesz pożyczyć pieniądze, mając zadłużenie widniejące w bazach,
  • brak oprocentowania, prowizji i innych opłat,
  • elastyczne warunki spłaty – z rodziną można łatwiej niż z bankiem dojść do porozumienia w kwestii wydłużenia okresu spłaty zobowiązania.

Najbardziej opłacalne są pożyczki od członków najbliższej rodziny, ponieważ nie są obciążone podatkiem. 

​​​​​​​Jakie są alternatywy pożyczki od rodziny?

Jeżeli nie możesz liczyć na wsparcie finansowe rodziny, wciąż masz mnóstwo możliwości pozyskania dodatkowej gotówki. Możesz skorzystać między innymi z takich rozwiązań jak:

  • pożyczki chwilówki – to proste produkty dostępne online i bez formalności, za pomocą których pożyczysz od 100 do nawet 10 tys. zł, wśród ofert są także pożyczki dla zadłużonych oraz pożyczki za darmo,
  • pożyczki społecznościowe – są to pożyczki od prywatnych inwestorów, które można zaciągnąć za pośrednictwem specjalnych portali internetowych,
  • pożyczki prywatne – te od nieznajomych osób np. umieszczających oferty na portalach ogłoszeniowych, mogą być niebezpieczne, dlatego lepiej poszukaj wsparcia u osób z kręgu swoich znajomych,
  • kredyty bankowe – np. gotówkowe, konsolidacyjne, samochodowe, mieszkaniowe. 

Warto pamiętać, że pożyczki prywatne i społecznościowe wymagają rozliczenia się z urzędem skarbowym. Z kolei chwilówki i pożyczki ratalne oferowane przez instytucje finansowe są zwolnione z takiego podatku i nie trzeba w ich przypadku nawet składać deklaracji w urzędzie skarbowym.

Zobacz także:

1. Pożyczki pozabankowe na 12 miesięcy – to dobre rozwiązanie?

2. Pożyczka na remont - czy warto skorzystać z tego rozwiązania?

3. Pożyczki na święta – kiedy warto z nich skorzystać?