Jak ustawa antylichwiarska definiuje koszty windykacji pożyczki i kogo nimi obarcza?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami firmy pożyczkowe mają prawo obciążać swoich nierzetelnych klientów różnymi opłatami z tytułu zaległości w spłacie zobowiązania. Trudno się temu dziwić, skoro według pojawiających się systematycznie raportów BIK i BIG nawet co 3 pożyczkobiorca nie reguluje w terminie chwilówki.

Instytucje pożyczkowe nie mogą sobie pozwolić na takie straty, dlatego w przypadku opóźnienia w spłacie pożyczki dość szybko podejmują działania windykacyjne zmierzające do odzyskania należności od klienta. Nawet zwykłe działania upominawcze w postaci wysyłania monitów i telefonowania do dłużników jest jednak kosztowne. Właśnie dlatego ponoszone z tego tytułu koszty pożyczkodawcy przynajmniej częściowo przerzucają na swoich klientów.

Jeszcze kilka lat temu koszty windykacji w firmach pożyczkowych były horrendalnie wysokie i nierzadko stanowiły dodatkowe źródło przychodów dla pożyczkodawców. Pobieranie opłat za każde pisemne wezwanie do zapłaty w wysokości 50-100 zł oraz naliczanie wysokich odsetek karnych powodowało, że dług narastał w błyskawicznym tempie do takiej wysokości, że spłata zobowiązania stawała się dla pożyczkobiorcy po prostu niemożliwa do zrealizowania.

Warto przeczytać: Konsekwencje braku spłaty chwilówki - jakie mogą być?

Maksymalne koszty windykacji przy pożyczce

Takie nieuczciwe praktyki firm pożyczkowych są jednak już historią, ponieważ ukróciła je ustawa antylichwiarska. Od momentu jej obowiązywania, czyli od 2016 roku, opłaty z tytułu zaległości w spłacie pożyczki, a więc koszty windykacji łącznie z odsetkami karnymi nie mogą przekroczyć wysokości maksymalnych odsetek za opóźnienie określonych w art. 481 Kodeksu cywilnego, naliczonych za czas opóźnienia.

Maksymalne odsetki za opóźnienie od 2016 roku liczone są również inaczej niż wcześniej. Stanowią one dwukrotność odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych jako suma stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego oraz 5,5 punktów procentowych.

Jakie są odsetki za opóźnienie w 2021 roku według ustawy antylichwiarskiej?

Od kiedy odsetki ustawowe za opóźnienie uzależnione zostały od stopy referencyjnej NBP, ich wysokość zmienia się za każdym razem, gdy Rada Polityki Pieniężnej podejmie decyzję o zmianie stóp procentowych.

Od stycznia 2021 roku wysokość stopy referencyjnej wynosi 0,1%. Odsetki za opóźnienie wynoszą zatem 8,1% w stosunku rocznym. Są one znacznie niższe niż jeszcze w styczniu 2020 roku, gdy wynosiły 14%.

Etapy windykacji - jakie są i ile kosztują?

Jak wygląda windykacja chwilówki? Ogólnie proces windykacyjny możemy podzielić na dwa główne etapy – polubowny oraz sądowy. Każdy z nich generuje koszty dla wierzyciela, który ma prawo potem egzekwować je od dłużnika.

Koszty windykacji polubownej są bardzo trudne do sprecyzowania, ponieważ zależą od sposobu prowadzenia postępowania, które może wyglądać różnie w poszczególnych firmach pożyczkowych. W najszerszym ujęciu czynnościami generującymi koszty mogą być:

  • wysyłanie monitów do dłużnika – SMS-em, e-mailem i listem (najdroższe jest papierowe wezwanie do zapłaty wysłane listem poleconym – jego koszt to średnio 10 zł),
  • telefony wykonywane przez dział windykacji – opłata za połączenie to koszt maks. kilku złotych, ale wierzyciel może doliczyć do tego koszt związany z pracą osoby zajmującej się wykonywaniem takich telefonów, więc w sumie może wynieść nawet 30-50 zł,
  • windykacja terenowa – jest to najdroższy etap postępowania polubownego, ponieważ wiąże się z wizytą windykatora w miejscu zamieszkania dłużnika, a więc wymaga dojechania nawet do innego miasta i poświęcenia na to dużej ilości czasu – koszt takiej wizyty to minimum 100 zł,
  • przekazanie sprawy do zewnętrznej firmy windykacyjnej – takie firmy zazwyczaj pobierają od klienta prowizję od odzyskanego długu, która wynosi minimum 2-5%.

Powyższe koszty pożyczkodawca może doliczyć do długu pożyczkobiorcy, ale tylko pod warunkiem, że ich łączna suma wraz z odsetkami karnymi nie przekracza wartości odsetek maksymalnych, o których pisaliśmy w poprzednich akapitach. Należy też pamiętać, że jeśli chodzi o opłaty z tytułu windykacji, powinny być one naliczane adekwatnie do poniesionych przez firmę kosztów.

W tej kwestii zostało wydanych wiele orzeczeń sądowych, w których sądy podważały zasadność stosowania zawyżonych opłat za SMS-y lub wiadomości mailowe wzywające do zapłaty, uznając je wprost za nieuzasadnione źródło dodatkowego zarobkowania dla pożyczkodawcy.

Koszty windykacji sądowej są znacznie łatwiejsze do oszacowania, ponieważ są one regulowane przez odrębne przepisy. Co ważne, nie muszą one mieścić się w limicie określonym przez ustawę antylichwiarską. Dłużnik może być obciążony najpierw kosztami procesu, a potem kosztami egzekucyjnymi.

Jeśli chodzi o pożyczki pozabankowe, których wartość z reguły nie przekracza 20000 zł, nakazy zapłaty są wydawane najczęściej w postępowaniu upominawczym, gdzie opłaty sądowe w zależności od kwoty wynoszą od 30 zł do 1000 zł. W sprawach, gdzie wartość przedmiotu sporu przekracza 20 tys. zł, opłata wynosi 5% od głównej kwoty należności. Jeżeli wierzyciel skorzystał z pomocy prawnika, może obciążyć dłużnika także kosztami zastępstwa procesowego.

Koszty egzekucyjne są naliczane i pobierane przez komornika – wynoszą one 10% od kwoty zadłużenia lub 3%, jeśli dług zostanie spłacony w ciągu 30 dni od wszczęcia postępowania.

Sprawdź dodatkowo: Uprawnienia komornika – co może komornik i czego powinien spodziewać się nierzetelny dłużnik?

Jak oblicza się koszty windykacji?

W przypadku pożyczek koszty windykacji w postępowaniu polubownym, a więc opłaty za monity, czy telefony upominawcze, powinny być określone w tabeli opłat i prowizji lub bezpośrednio w umowie pożyczki. Taki obowiązek na instytucje pożyczkowe nakłada ustawa o kredycie konsumenckim. Należy pamiętać, że do powyższych opłat mogą być doliczone odsetki za opóźnienia, a łącznie te koszty nie mogą przekroczyć limitów określonych w ustawie antylichwiarskiej.

Obliczenie kosztów windykacji w przypadku pożyczek konsumenckich sprowadza się przede wszystkim do obliczenia wartości maksymalnych odsetek za opóźnienie od kwoty długu. Do tego należy doliczyć ewentualne koszty postępowania sądowego i egzekucyjnego.

Kto ponosi koszty procesu windykacyjnego?

Koszty procesu windykacyjnego mogą być przerzucone na dłużnika, ale nie muszą. Nie zawsze jest to też możliwe. Wszystko zależy od tego, czego dotyczy dług oraz kto jest dłużnikiem – czy konsument, czy przedsiębiorstwo.

Windykacja na koszt dłużnika w przypadku chwilówki

W przypadku dochodzenia roszczeń z tytułu chwilówki mamy do czynienia najczęściej z windykacją osoby fizycznej, a więc konsumenta. W tym przypadku obowiązują limity kosztów windykacji, jakie narzuca na firmy pożyczkowe ustawa antylichwiarska.

W praktyce więc może okazać się, że poniesione przez wierzyciela koszty przekraczają obowiązujące limity – wówczas dłużnik może być obciążony jedynie częściową kwotą faktycznie poniesionych przez pożyczkodawcę kosztów. Po wprowadzeniu zmian w przepisach ustawą antylichwiarską bardzo często jest tak, że do kwoty zaległej pożyczki doliczane są wyłącznie odsetki karne, natomiast nie są naliczane dodatkowe opłaty np. za monity.

Inne zasady dotyczą kosztów sądowych i egzekucyjnych – one niemal zawsze obciążają dłużnika.

Jak działa windykacja pożyczki na koszt dłużnika?

Windykacja na koszt dłużnika polega na dopisaniu do głównej kwoty należności opłat windykacyjnych i odsetek (są one liczone do dnia faktycznego uregulowania zaległości). Warto wiedzieć, że niektóre firmy pożyczkowe często umieszczają w umowach zapis, mówiący o tym, że wpłacane przez pożyczkobiorcę kwoty z tytułu zaległego zobowiązania zaliczane są na poczet spłaty należności w następującej kolejności:

  1. Koszty działań upominawczo-windykacyjnych.
  2. Opłaty i prowizje.
  3. Odsetki naliczane od zadłużenia przeterminowanego.
  4. Odsetki zaległe.
  5. Odsetki bieżące.
  6. Kwota kapitału bieżącego.

Taki zapis w umowie stosuje np. firma Aasa Polska. W interesie pożyczkobiorcy powinno być zatem jak najszybsze uregulowanie zaległości, ponieważ jest to jedyna metoda na obniżenie kosztów windykacji oraz wartości odsetek. Nie wszystkie firmy w ten sposób rozliczają zaległości – w firmie Wonga wpłaty dłużnika zaliczane są najpierw na poczet spłaty kapitału, potem prowizji, a dopiero na końcu na poczet odsetek karnych z tytułu opóźnienia.

Windykacja na koszt dłużnika w transakcjach handlowych

Obciążenie dłużnika kosztami windykacji w całości, bez względu na wysokość jest możliwe w przypadku zaległości wynikających z transakcji handlowych między przedsiębiorstwami. Firmy zyskały taką możliwość dzięki ustawie z 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Odzyskanie wszystkich kosztów wymaga jednak ich udokumentowania i najczęściej dochodzone jest przed sądem. Oprócz tego firmy mają możliwość obciążenia swoich dłużników rekompensatą na poczet kosztów odzyskiwania należności.

W przypadku firm dochodzenie roszczeń z tytułu kosztów windykacji jest znacznie prostsze, ze względu na wspomniane wyżej rekompensaty. Opłaty te określone są w ustawie i wynoszą od 40 do 100 euro (w zależności od wartości długu). Mogą być doliczone do kwoty zadłużenia automatycznie po przekroczeniu terminu płatności faktury i dochodzone od dłużnika na podobnych zasadach jak odsetki za opóźnienie.

W praktyce więc przedsiębiorca może dopominać się zwrotu kosztów windykacji od nierzetelnego kontrahenta, zanim je faktycznie poniesie – wystarczy, że wyśle mu wezwanie do zapłaty z uwzględnieniem 40 euro (wzór takiego pisma można znaleźć w Internecie).

Przeczytaj o wezwaniach do zapłaty do osób fizycznych: Co zrobić, gdy przychodzi wezwanie do zapłaty?

Jak wysokie są koszty procesu windykacyjnego?

Przybliżone koszty windykacji przedstawiliśmy na początku niniejszego tekstu. W przypadku pożyczek pozabankowych koszty te powinny być określone w tabeli opłat i prowizji lub w umowie.

Warto jednak jeszcze raz podkreślić, że wprowadzenie ustawy antylichwiarskiej zmieniło zasady naliczania takich kosztów przez instytucje pożyczkowe. Aktualnie większość z nich określa je w ogólny sposób, zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi odsetek maksymalnych za opóźnienie.

Koszty windykacji w wybranych firmach pożyczkowych

Ile wynoszą koszty windykacji w znanych firmach pożyczkowych? Zajrzeliśmy do tabeli opłaty i prowizji oraz wzorów umów wybranych instytucji – oto, jak ujęte są w takich dokumentach opłaty z tytułu opóźnienia w spłacie pożyczki:

  • Vivus – w tabeli opłat i prowizji widnieją wyłącznie dwa rodzaje kosztów związanych z windykacją pożyczki: odsetki za nieterminową płatność (dwukrotność wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie – 11,2%) oraz koszty postępowania sądowego i egzekucyjnego w wysokości określonej w stosownych ustawach (np. ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych),
  • Wonga – w umowie pożyczki określone są również wyłącznie odsetki karne w wysokości maksymalnych odsetek za opóźnienie. W przypadku pożyczek krótkoterminowych są one naliczane od dnia powstania zaległości do 60 dnia po terminie spłaty, natomiast w przypadku pożyczek długoterminowych (ratalnych) do 60 dnia po dacie płatności danej raty. Oprócz tego firma uprzedza o możliwości obciążenia dłużnika kosztami sądowymi i egzekucyjnymi. W umowie wyszczególnione są również czynności upominawcze (monity SMS i e-mail, wezwania, upomnienia telefoniczne, windykacja terenowa itp.), ale nie ma do nich przypisanych żadnych konkretnych opłat,
  • Smart Pożyczka – w tabeli opłat i prowizji widnieje informacja wyłącznie o odsetkach za opóźnienie w wysokości maksymalnych odsetek za opóźnienie określonych w Kodeksie cywilnym (11,2%),
  • NetCredit – w umowie znajduje się zapis wyłącznie o odsetkach za opóźnienie (11,2%) oraz o metodach dochodzenia roszczeń bez wskazania opłat za poszczególne działania upominawcze.

Dzięki ustawie antylichwiarskiej spóźnialscy pożyczkobiorcy nie muszą się już obawiać wygórowanych kosztów windykacji. Warto jednak pamiętać, że w przypadku pożyczek krótkoterminowych opóźnienie w spłacie wiąże się najczęściej z koniecznością skorzystania z usługi przedłużenia terminu spłaty lub refinansowania pożyczki. Są to usługi bardzo drogie, których koszt powiększa kwotę zadłużenia często w znacznie większym stopniu niż odsetki karne za opóźnienie i koszty windykacji.