Posiadanie długu potrafi przysporzyć sporu stresu, dlatego dłużnik zawsze powinien szukać najkorzystniejszego dla siebie rozwiązania. Oczywiście w grę wchodzą, chociażby różnego rodzaju pożyczki, jednak nie zawsze jest to opłacalna opcja.

W niektórych sytuacjach można zdecydować się na kompensatę należności. Dowiedz się, na czym polega ten rodzaj spłaty długu i kiedy możesz z niego skorzystać.

Czym jest kompensata?

Wiele mówi się o tym, jak spłacać i egzekwować długi, jednak nie wszyscy wiedzą, jak to wygląda w praktyce. Może to spędzać sen z powiek, w końcu w takich przypadkach zależy nam po prostu na tym, żeby możliwie szybko rozwiązać problem. Kompensata – co to jest i dlaczego warto się nad nią pochylić, jeśli dotyczy nas kwestia długu, niezależnie od tego, po której stronie jesteśmy?

Przede wszystkim kompensata długu jest uregulowaną prawnie metodą rozliczania się między kontrahentami, którzy mają w stosunku do siebie jakieś zobowiązania finansowe. Czasem tak naprawdę nie musi chodzić o rzeczywisty dług, a o sposób obliczenia kwot do zapłaty za dany towar czy usługę itp.

W ten sposób obustronnie umarza się daną należność pomiędzy podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą. Jeden z podmiotów jest wówczas dłużnikiem, drugi zaś wierzycielem.

Jak działa kompensata długu?

Zdecydowanie się na kompensatę długu może zdjąć z przedsiębiorców sporo problemów, zwłaszcza jeżeli jedna ze stron ma oddać drugiej należność, jednocześnie oczekując na płatność właśnie od tej drugiej strony.

Jeśli chodzi o rozwiązanie, jakim jest kompensata, przykład może być dość prosty. Firma X i firma Y współpracują ze sobą już jakiś czas, świadcząc wobec siebie wzajemnie usługi, za które jedna i druga strona musi płacić. W pewnym momencie obie firmy mają problemy finansowe i zaczynają zalegać z płatnościami.

Powiedzmy, że firma X ma dług u firmy Y dług w wysokości 3000 zł. Z kolei firma Y jest winna firmie X 2000 zł. Wtedy właśnie może dojść do kompensaty należności, w wyniku której firma X będzie po prostu dłużna firmie Y 1000 zł.

Czy kompensata musi być podpisana przez obie strony? Po pierwsze, nie musi być ona podpisana. W wielu przypadkach wystarczy jedynie umowa ustna, choć oczywiście zawsze bezpieczniejszą formą będzie forma pisana. A więc czy musi być to rozwiązanie przyjęte przez obie strony?

I tak, i nie. Istnieje bowiem tak zwana kompensata jednostronna, tym niemniej najczęściej stosuje się dwustronną, o czym piszemy w kolejnych częściach artykułu. Trzeba też podkreślić, że konieczna jest przynajmniej minimalna współpraca dwóch stron, co nie zawsze bywa oczywiste.

Warto wiedzieć!

Należy dodać, że kompensata należności (czy też długu/zobowiązań) jest wyraźnie wskazana w prawie, a konkretnie w kodeksie cywilnym. Tam też nazywa się ją potrąceniem.

W jakich przypadkach dokonywana jest kompensata?

Pojęcie kompensaty oraz sposób jej działania z pewnością znają na wylot prawnicy, oraz księgowi, którzy w takiej terminologii poruszają się na co dzień. Ta metoda egzekucji długu umożliwia łatwo i szybko rozliczyć się kontrahentom.

Żeby lepiej zrozumieć tę kwestię, wyobraźmy sobie, że jesteśmy winni pewnej firmie 7000 zł, a ona – z jakiegoś powodu, na przykład korzystając z naszych usług – winna jest nam 4500 zł. Czy w takiej sytuacji musimy oddać firmie należne 7000 zł, która z kolei później zapłaci nam 4500 zł? Byłoby to zupełnie bezcelowe działanie, które tylko skomplikowałoby i przedłużyło cały proces.

Właśnie w takich sytuacjach sięga się po kompensatę, w przypadku której płatności dokonuje tylko osoba, która jest winna więcej pieniędzy. Oczywiście mowa tu o płatności stanowiącej różnicę między tymi dwiema kwotami, a więc o 2500 zł. W ten sposób wzajemnie umarza się dług.

Kompensata należności jest możliwa tylko wtedy, kiedy obaj kontrahenci stanowią wobec siebie zarówno dłużników, jak i wierzycieli. Dodatkowo rozwiązanie to dotyczy wierzytelności nieprzeterminowanych, wynikających z czynów niedozwolonych, nieulegających zajęciu bądź już zajętych.

Poza tym warto pamiętać, że podejmując współpracę z jakimś przedsiębiorcą, najlepiej jest sprawdzić go w Krajowym Rejestrze Zadłużonych.

Przeczytaj też: Pomoc dla osób zadłużonych. Co oferuje rząd i fundacje?

Jak obliczyć kompensatę?

W jaki sposób oblicza się kompensatę? Nic prostszego. Nie ma w tym żadnych ukrytych haczyków, a dokonaniem tego obliczenia poradzi sobie każda osoba, niezależnie od tego, czy ma ona coś wspólnego z księgowością.

Wystarczy tutaj odjąć od wyższej kwoty zobowiązania kwotę niższą. Wówczas uzyskamy kwotę, którą ma zapłacić drugiej stronie przedsiębiorca posiadający wyższy dług.

Umowna i ustawowa kompensata długu

W aktualnie obowiązującym w Polce prawie wyróżnia się dwa warianty kompensaty zobowiązań, w tym:

  • kompensatę ustawową;
  • kompensatę umowną.

Na czym polegają różnice pomiędzy tymi dwoma rodzajami? Między innymi na sposobie regulacji przez prawo, a także na określonej podstawie podjęcia danego działania.

Kompensata ustawowa, zawarta w artykule 498 kodeksu cywilnego nazywana jest kompensatą jednostronną. Co to oznacza? Chodzi o to, że wystarczy, aby wykonała ją jedna strona, nie musząc brać pod uwagę woli drugiej strony. Wówczas konieczne jest spisanie stosownego oświadczenia – najczęściej jest to nota księgowa.

Uwaga!

Artykuł 498 kc wskazuje, że dwie osoby będące wobec siebie wzajemnie dłużnikami, mogą potrącić wierzytelność drugiej stronie. Jednocześnie wymogiem co do tych wierzytelności jest to, że mogą być one dochodzone przed organem państwowym, w tym przed sądem. Efektem potrącenia jest wzajemnie umorzenie do wysokości niższej wierzytelności.

Drugą opcją jest kompensata umowna. W tym przypadku wiążąca jest umowa między kontrahentami, nie zaś sam przepis kodeksu cywilnego. Warunki takiej umowy określa się dowolnie, a potrącenie – przy zgodzie obu stron – może dotyczyć także wierzytelności wyłączonej spod potrącenia ustawowego.

Częstszym rozwiązaniem jest kompensata umowna, co zapewne wynika z faktu, że umowę można konstruować według własnego uznania, co daje większą sprawczość stronom. Należy podkreślić jednak, że każda umowa musi być kształtowana w granicach swobody umów.

Nie przegap: Przedawnienie długu – kiedy przedawnią się Twoje zobowiązania?

Kiedy kompensata długu jest niemożliwa?

Kiedy kompensata długu przestała być enigmatycznym pojęciem, warto zastanowić się, czy istnieją sytuacje, czy takie potrącenie nie wchodzi w grę. W większości przypadków nie ma tego problemu, niemniej zdarza się, że nie da się kompensaty należności.

Kodeks cywilny w artykule 505 wskazuje, że kompensata nie jest możliwa w kilku przypadkach, a mianowicie, kiedy:

  • wierzytelności nie ulegają zajęciu (tak jak różnego rodzaju zasiłki);
  • wierzytelności, które pochodzą z czynów niedozwolonych (takich jak kradzież);
  • wierzytelności dotyczące dostarczania środków utrzymania (w tym renta, alimenty);
  • wierzytelności, co do których przepisy szczególne wyłączają potrącenie.

Dodatkowo kompensata nie może być zastosowana, kiedy wierzytelność została zajęta lub się przedawniła (należy dodać, że chodzi o sytuację, w której dłużnik został wierzycielem po dokonaniu zajęcia). W takich sytuacjach należy podjąć inne kroki w celu spłacenia długu lub zgłosić się po poradę do Rzecznika Finansowego.