Z tego artykułu dowiesz się:
Czym jest dziedziczenie długu?
W pierwszej kolejności powinniśmy rozpocząć od zdefiniowania, czym jest dziedziczenie długu po zmarłym. Co do zasady, razem z przejętymi w ramach spadku prawami własnościowymi (czyli majątkiem) spadkobierca przejmuje także obowiązek uregulowania długów.
Zgodnie z zapisami prawnymi, występują dwa rodzaje spadkobierców:
- Spadkobierca ustawowy, który powoływany jest w przypadku, gdy spadkodawca nie sporządził testamentu, lub w momencie, w którym osoby mające prawo do spadku nie chcą go przyjąć i istnieje konieczność wyznaczenia innej osoby.
- Spadkobierca testamentowy - to osoba, która wskazana jest w testamencie sporządzonym przez osobę zmarłą jako osoba fizyczna, lub osoba prawna. Co ciekawe, spadkobiercą testamentowym może być również dziecko poczęte.
Śmierć pożyczkobiorcy nie oznacza anulowania zaciągniętego kredytu lub pożyczki. W przypadku, gdy spadkobiercy nie będą dążyć do uregulowania długu, to bank lub firma pożyczkowa mają prawo podjąć kroki do odzyskania od nich wierzytelności.
W takiej sytuacji wierzyciel może zażądać spłaty całego zadłużenia, razem z odsetkami, nawet jeśli spadkobierca nie posiadał wiedzy o zaciągniętych kredytach lub pożyczkach pozabankowych.
Kto dziedziczy długi po śmierci pożyczkobiorcy?
To, kto dziedziczy długi po śmierci, regulują dość precyzyjnie przepisy zawarte w Księdze IV Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 926 tego aktu prawnego mogą być to albo osoby wskazane przez samego spadkodawcę w testamencie, albo jeśli nie został sporządzony taki dokument, osoby z rodziny w kolejności określonej przez przepisy.
Ustawa przewiduje kolejność dziedziczenia, czyli określa, kto kolejno według stopnia pokrewieństwa wobec osoby zmarłej ma prawo do spadku, który zawsze obejmuje zarówno majątek, jak i zobowiązania. Kolejność tę warto znać, ponieważ istnieje możliwość zrzeczenia się spadku i wówczas przypada on automatycznie osobom kolejnym wymienionym w ustawie.
Kolejność dziedziczenia długów
W pierwszej kolejności długi dziedziczone są przez dzieci oraz małżonka spadkodawcy. Jeżeli osoba zmarła nie miała dzieci, spadek przypada jej małżonkowi (w 50%) oraz rodzicom (każdy w 25%). Jeśli takich osób nie ma, spadek (a więc i długi) są dziedziczone kolejno przez:
- rodziców zmarłego,
- rodzeństwo,
- zstępnych rodzeństwa zmarłego (czyli ich dzieci, wnuków itd.),
- dziadków zmarłej osoby,
- pasierba.
W przypadku braku krewnych spadek dziedziczy gmina lub Skarb Państwa.
W tym kontekście warto też wiedzieć: Zasiłek pogrzebowy z ZUS. Ile wynosi w 2021 roku?
Dziedziczenie długów - czy dziedziczenie długów jest obowiązkiem?
Ze względu na to, że spadek obejmuje zarówno majątek zmarłego, jak i jego długi, polskie prawo przewiduje możliwość uniknięcia odpowiedzialności za spłatę takiego zadłużenia przez spadkobierców. Zdarza się bowiem bardzo często, że osoby zmarłe pozostawiają po sobie nie tylko niespłacone pożyczki i chwilówki, ale także większe kredyty np. mieszkaniowe czy inwestycyjne, których regulowanie dla spadkobierców stanowiłoby nie lada problem.
Dziedziczenie długów nie jest zatem obowiązkiem, ale aby uniknąć spłaty zadłużenia po bliskim zmarłym, należy podjąć odpowiednie kroki prawne.
Dziedziczenie długu - jak wygląda w praktyce?
W praktyce dziedziczenie długu następuje wraz z przyjęciem spadku, co nie następuje automatycznie. Spadkobiercy od otrzymania informacji o spadku mają bowiem 6 miesięcy na określenie swojego stanowiska w tej kwestii. Mogą wybrać jedną z 3 opcji:
- przyjąć spadek w całości – wówczas są odpowiedzialni za spłatę długów po zmarłym także ze swojego majątku,
- zrzec się spadku (nazywa się to fachowo odrzuceniem spadku) – w takiej sytuacji nie dziedziczą nic, ani majątku zmarłego, ani jego zobowiązań, a spadek przechodzi na kolejne osoby wskazane w Kodeksie cywilnym,
- przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza – to oznacza odziedziczenie całego majątku oraz długów zmarłego, ale tylko do wysokości odziedziczonego majątku.
W przypadku dużego zadłużenia i braku majątku korzystnym rozwiązaniem jest odrzucenie spadku w całości. Jeśli natomiast zmarły pozostawił po sobie spory majątek, przewyższający wartością zadłużenie, warto rozważyć opcję przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Dziedziczenie długu po zmarłym - jak sprawdzić długi osoby zmarłej?
Dziedziczenie długu po zmarłym może okazać się dużym problemem dla spadkobierców, szczególnie gdy dotyczy bardzo dużego zadłużenia. Pozyskanie informacji na ten temat leży więc w interesie spadkobierców, którzy dzięki tej wiedzy mogą podjąć właściwą decyzję w kwestii przyjęcia lub odrzucenia spadku. Niestety nie jest takie proste, ponieważ zazwyczaj nawet bardzo bliscy krewni rzadko chwalą się za życia swoimi kredytami i pożyczkami.
Najprościej sprawdzić dokumenty pozostawione przez zmarłego, wśród których powinny być umowy pożyczki lub kredytu, albo jakaś korespondencja z bankami i instytucjami pożyczkowymi sugerująca istnienie zobowiązania. Warto także po kilku tygodniach od śmierci krewnego sprawdzić jego skrzynkę listową, do której mogą trafić monity i wezwania do zapłaty zaległych rat lub chwilówek.
Niestety żaden bank ani firma pożyczkowa nie udzielą nam informacji na temat zadłużenia osoby zmarłej, jeśli zwrócimy się z taką prośbą, dysponując jedynie aktem zgonu krewnego. Do uzyskania takiej informacji niezbędne jest pismo z sądu przeprowadzającego postępowanie spadkowe.
W przypadku trudności z ustaleniem stanu zadłużenia dobrym rozwiązaniem jest złożenie wniosku do sądu o dokonanie tzw. spisu inwentarza. Wówczas dokładnym określeniem składników spadku (majątku i długów) zajmie się komornik.
Dziedziczenie długu - do którego pokolenia?
Jak już to wyjaśniliśmy w poprzednich akapitach, w pierwszej kolejności następuje dziedziczenie długu po mężu lub żonie, albo rodzicach, czyli ojcu lub matce. Są to najbardziej oczywiste i najczęstsze sytuacje, w których możemy zostać obciążeni spłatą zadłużenia po bliskich zmarłych. Wiele osób zastanawia się jednak, jak daleko sięga dziedziczenie długu, czyli do którego pokolenia. Warto tu spojrzeć na kolejność dziedziczenia, która określona jest w Kodeksie cywilnym.
Jeśli przykładowo, osoba zmarła nie miała ani dzieci, ani żony lub męża (albo osoby te zrzekną się spadku), jej długi dziedziczą rodzice. Z kolei dziedziczenie długu po rodzeństwie np. siostrze lub bracie, jest możliwe w sytuacji, gdy zmarły brat lub siostra nie mieli dzieci, małżonka, ani żyjących rodziców.
A czy możliwe jest dziedziczenie długu po ciotce lub po wujku? Jak najbardziej – ma to miejsce na przykład w sytuacji, gdy nie ma wśród żyjących ani małżonków ciotki lub wujka, ani ich dzieci, ani rodzeństwa (czyli naszej mamy lub ojca, którzy byli siostrą lub bratem dla ciotki lub wujka).
Nieco rzadziej dochodzi do dziedziczenia długów po babci lub dziadku. Wszystko dlatego, że w pierwszej kolejności ich spadek przypada najpierw ich małżonkom i dzieciom. Wnuki dziedziczą więc długi jedynie w sytuacji gdy wymienione wcześniej osoby już nie żyją, bądź gdy dziadkowie wskażą ich jako spadkobierców w testamencie.
Analogicznie dość rzadko ma miejsce dziedziczenie długów po kuzynie, ponieważ zazwyczaj znajdują się osoby bliżej spokrewnione, które według Kodeksu cywilnego mają pierwszeństwo do spadku.
Dziedziczenie długu przez osoby niepełnoletnie - co warto wiedzieć?
Jeszcze kilka lat temu dość dużym problemem w Polsce było dziedziczenie długu przez dzieci. Media nagłaśniały sprawy, gdy nieletni byli ścigani przez komornika za ogromne długi odziedziczone po rodzicach czy dziadkach. Na szczęście od 2015 roku istnieją przepisy, które chronią osoby nieletnie przed takimi kłopotami.
Przede wszystkim dziedziczenie długu przez dziecko lub małoletniego do 18 roku życia odbywa się na innych zasadach niż w przypadku spadkobierców dorosłych. Dziecko nie musi w ciągu 6 miesięcy podejmować kroków prawnych w celu np. odrzucenia spadku, ponieważ jeśli tego nie zrobi, automatycznie otrzyma spadek z dobrodziejstwem inwentarza, a więc będzie odpowiadało za długi zmarłego wyłącznie do wysokości odziedziczonego majątku.
Opiekunowie prawni dziecka mają jednak prawo podjąć za niego decyzję o odrzuceniu spadku lub przyjęciu go w całości – mają na to tak jak pozostali spadkobiercy 6 miesięcy od dnia otrzymania informacji o spadku.
Dziedziczenie długu alimentacyjnego
Warto też pamiętać, że istnieje coś takiego jak dziedziczenie długu alimentacyjnego. Chodzi tutaj o zadłużenie osoby zmarłej z tytułu nieuregulowanych alimentów, a nie o obowiązek alimentacyjny, który wygasa wraz z jego śmiercią. Spadkobierca dziedziczy zatem wyłącznie zaległości. Nie będą one stanowiły problemu, jeśli spadkobiercą jest jednocześnie osoba, której należały się te alimenty (czyli np. dziecko zmarłego dłużnika).
Nieco inaczej natomiast wygląda dziedziczenie długu w Funduszu Alimentacyjnym. W sytuacji, gdy alimenty były wypłacane z takiego funduszu, dług z tego tytułu nie jest dziedziczony przez spadkobierców dłużnika, który miał z tego tytułu zobowiązania.
Jakie są skutki braku spłaty odziedziczonych długów?
Jeśli zdecydujemy się przyjąć spadek wraz z długami i nie będziemy w stanie pokryć zobowiązań, to rozpocznie się normalna procedura windykacyjna. Wpierw oczywiście otrzymamy wezwania do zapłaty odziedziczonych długów, ale potem wierzyciele mogą wszcząć postępowanie sądowe i komornicze.
Warto pamiętać, że gdy wraz ze spadkiem odziedziczymy dług z tytułu pożyczki, należy ją spłacać w ten sam sposób co spadkodawca, czyli według warunków umowy pożyczki zawartej przez niego z pożyczkodawcą.
Jak uniknąć spłaty pożyczki za spadkodawcę?
Najprościej jest po prostu nie przyjąć spadku w okresie do 6 miesięcy od informacji o możliwości dziedziczenia spadku. Jednocześnie warto pamiętać, że prawo działa na korzyść spadkobiercy i chroni go przed spłacaniem długów w wysokości większej, niż sam odziedziczył, może więc skorzystać z dziedziczenia z dobrodziejstwem inwentarza.
Jak możemy odrzucić spadek?
Jeśli spadek przewiduje dziedziczenie długu przewyższającego majątek po zmarłym, warto rozważyć jego odrzucenie w całości. Zarówno odrzucenie spadku, jak i przyjęcie go z dobrodziejstwem inwentarza wymaga złożenia przed sądem lub notariuszem stosownego oświadczenia. Należy to zrobić w ciągu 6 miesięcy od dnia uzyskania informacji o spadku. Niezłożenie takiego oświadczenia we wskazanym terminie będzie skutkowało dziedziczeniem długu w spadku.
Ubezpieczenie pożyczki od śmierci pożyczkobiorcy
Istnieje możliwość ubezpieczenia pożyczki od śmierci pożyczkobiorcy. Zdarzają się sytuacje, w których zmarły posiadał takie ubezpieczenie, w związku z czym np. nie ma konieczności spłaty całego zadłużenia. Wszystko zależy od postanowień zawartych w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia (OWU).
OWU to dokument określający najważniejsze założenia umowy ubezpieczenia. Jeśli wiemy, że nasz bliski posiadał ubezpieczenie pożyczki od śmierci, to przed podjęciem decyzji o przyjęciu lub nieprzyjęciu spadku, warto zapoznać się Ogólnymi Warunkami Ubezpieczenia oraz umową między spadkodawcą a ubezpieczycielem. Być może okaże się, że dzięki ubezpieczeniu unikniemy dziedziczenia długu z tytułu pożyczki lub kredytu.
Zobacz również:
1. Pożyczki dla emerytów i rencistów - czy warto?
Pytania i odpowiedzi