Mieszkania zakładowe czasy swojej świetności przeżywały w głębokim PRL. W latach 60. i 70. XX w. powstało najwięcej bloków zakładowych, a bardzo często stawiali je sami pracownicy, by potem wynajmować lokale od państwowych zakładów pracy. Choć PRL dawno już nie ma, a liczba dostępnych do wykupu mieszkań zakładowych uległa zmniejszeniu, to nadal można je wykupić na własność.

Dowiedz się, jak wykupić mieszkanie zakładowe i w jakiej sytuacji możesz nabyć je na własność po niższej cenie. W artykule wskażemy, kto ma pierwszeństwo do wykupu, a także kto może liczyć na ulgi w zakupie mieszkania. Nie musisz brać pożyczki, aby sfinansować zakup nieruchomości, jeżeli masz możliwość taniego kupna lokalu pracowniczego.

Dla kogo były przeznaczone mieszkania zakładowe?

W czasach PRL kwestię mieszkań zakładowych regulowało Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 czerwca 1952 r. w sprawie mieszkań służbowych i zakładowych.

Jaka jest ich definicja?

Mieszkania zakładowe to lokale mieszkalne zbudowane przez państwowe zakłady pracy, spółki i przedsiębiorstwa oddane w najem pracownikom. Obecnie w całej Polsce znajduje się prawie 100 tys. mieszkań, w których zamieszkują m.in. górnicy, leśnicy, kolejarze, wojskowi.

,

Mieszkania zakładowe mogą należeć do:

  • państwowych spółek,
  • spółek, które powstały na skutek komercjalizacji mienia państwowego,
  • spółek, w których większość udziałów należy do skarbu państwa,
  • pozostałych państwowych osób prawnych.

Po przeprowadzonej prywatyzacji w latach 90. wiele z nich zostało przekazane w zarząd gminie, stając się mieszkaniami komunalnymi. Jeszcze inne trafiły w ręce inwestorów i prywatnych przedsiębiorców. Taka sytuacja narodziła konflikty ze strony pracowników lub byłych pracowników, którzy chcieli dokonać wykupu mieszkania zakładowego. Okazywało się, że lokale były często sprzedawane bez ich wiedzy.

Państwo postanowiło rozwiązać ten problem przez wprowadzenie ustawy z 15 grudnia 2000 r. o uregulowaniu zasad zbywania mieszkań zakładowych. Dzięki temu dotychczasowi najemcy lokali zakładowych uzyskali prawo pierwokupu w korzystnej cenie w razie zdecydowania się na sprzedaż nieruchomości przez właściciela.  

Co ważne ustawa uregulowała również prawa najemców do nabycia byłych mieszkań komunalnych. Oznacza to, że nawet jeśli lokal nie jest już własnością państwowego zakładu pracy, to najemca, który dotychczas wynajmował dawne mieszkanie zakładowe, zachowuje prawo pierwokupu.

Czy można wykupić mieszkanie zakładowe?

Tak, jest możliwy wykup mieszkania zakładowego. Tę kwestię reguluje ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o zasadach zbywania mieszkań będących własnością przedsiębiorstw państwowych, niektórych spółek handlowych z udziałem Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych oraz niektórych mieszkań będących własnością Skarbu Państwa.

Ustawa była dwukrotnie nowelizowana, aby skuteczniej pomóc w uwłaszczeniu mieszkania przez najemców. W ustawie znalazły się przepisy regulujące:

  • pierwszeństwo w nabyciu lokalu,
  • prawo wykupu mieszkania przez członków rodziny,
  • możliwość obniżenia ceny w zależności od okresu zatrudnienia lub czasu najmu.

O możliwości wykupienia mieszkania zakładowego może zadecydować zakład pracy, który jest właścicielem nieruchomości. Jednocześnie najemcy mogą samo złożyć podanie o zakupienie mieszkania zakładowego. Ale o tym w dalszej części artykułu. 

To ważne w tym kontekście: Podatek od zakupu mieszkania – jaki jest, ile wynosi i kto go płaci?

W jaki sposób nabyć mieszkanie zakładowe i kto ma do tego pierwszeństwo?

W pierwszej kolejności o możliwości wykupu lokalu decyduje zakład pracy, który jest właścicielem mieszkania zakładowego. Oznacza to, że jeśli przedsiębiorstwo nie zdecyduje się na sprzedanie mieszkania, to najemcy nie mogą sobie rościć prawa do jego nabycia, nawet jeśli mieszkają w nim przez długi czas.

Jeżeli firma zdecyduje się na sprzedaż mieszkania zakładowego, to jako osoba z pierwszeństwem jego wykupu dostaniesz powiadomienie pocztą o możliwości wykupu. W piśmie znajduje się także cena rynkowa mieszkania oraz termin, w którym musisz złożyć oświadczenie o wykupie.

Co w sytuacji, gdy nie chcesz czekać na decyzję zakładu pracy? Możesz samodzielnie złożyć wniosek o wykup mieszkania zakładowego. Należy dołączyć do niego następujące dokumenty:

  • kopię dowodu osobistego,
  • zaświadczenie o zameldowaniu,
  • kopię umowy najmu lub administracyjnej decyzji dotyczącej przydziału mieszkania pracowniczego,
  • odpis aktu zgonu – jeśli jesteś bliską osobą pracownika zakładu pracy, który był najemcą tego mieszkania,
  • akt małżeństwa – jeśli jesteś współmałżonkiem pracownika zakładu pracy, który był najemcą tego mieszkania.

Odpowiedź od właściciela mieszkania dostaniesz w przeciągu 30 dni. Może wydać decyzję pozytywną lub odmowną. Chociaż właściciel nie ma obowiązku przychylenia się do Twojej prośby, to zawsze musisz uzasadnić odmowę.

Kto może w pierwszej kolejności wykupić mieszkanie zakładowe? Zgodnie z omawianą ustawą mieszkanie zakładowe, prawo pierwokupu mieszkania mają:

  • najemcy, którzy posiadają umowę najmu na czas nieokreślony lub administracyjną decyzję o przydziale mieszkania pracowniczego,
  • pracownicy lub byli pracownicy firmy, do której należy mieszkanie (w tym wypadku niezbędne jest posiadanie umowy najmu na czas nieokreślony albo umowy najmu na czas określony, ale tylko, jeśli została zawarta przed 12 listopada 1994 r.),
  • osoby pracownika lub byłego pracownika firmy, jeżeli nie zdążył wykupić samodzielnie wynajmowanego lokalu.

Warto zaznaczyć, że do osób bliskich zalicza się nie tylko członków rodziny, ale także partnera lub przyjaciół. Warunkiem jest pozostawanie z pracownikiem w okresie najmu mieszkania zakładowego we wspólnym gospodarstwie domowym.

Warto zapoznać się z: Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Co oznacza i kiedy wygasa?

Mieszkanie zakładowe Polskich Kolei Państwowych

Ustawa z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego Polskie Koleje Państwowe określa, w jaki sposób wykupuje się mieszkanie zakładowe PKP.

Prawo pierwokupu mieszkań PKP mają:

  • byli lub obecni pracownicy spółek utworzonych z zakładów lub jednostek organizacyjnych wydzielonych z PKP po 1 lipca 1991 r.;
  • byli lub obecni pracownicy przedsiębiorstw, które razem z PKP brały udział w budowie budynku, w którym znajduje się wykupowane mieszkanie;
  • byli lub obecni pracownicy przedsiębiorstw państwowych i jednostek organizacyjnych, wykonujący zadania na rzecz PKP SA lub PKP.

Wysokość stawek za bonifikatę na mieszkanie kolejowe jest taka sama jak u innych mieszkań zakładowych. W tym wypadku można także uzyskać bonifikatę 95% dla rencistów i emerytów lub wdów i wdowców. Ponadto ustawa daje możliwość rozłożenia płatności za lokal na 10 rat płaconych rocznie. Jednakże w przypadku zdecydowania się przez wykupującego o wpłaceniu całej kwoty, uzyskuje on prawo do dodatkowej ulgi w wysokości 25 %.

Wykup mieszkania od Poczty Polskiej

Sprzedaż mieszkania od Poczty Polskiej odbywa się na standardowych zasadach wykupu lokali zakładowych.

Co istotne nowelizacja ustawy o komercjalizacji państwowego przedsiębiorstwa użyteczności publicznej Poczta Polska umożliwiła wykup mieszkań po preferencyjnych cenach przez wszystkich najemców lokali w budynkach poczty (mających zawarte umowy najmu na czas nieoznaczony) – bez względu na funkcję budynku, w których znajdują się lokale mieszkalne.

Czy wiesz? Luka czynszowa. Na czym polega i kogo dotyczy?

Wykup mieszkania od SRK Bytom

Sprzedaż nieruchomości należących do Spółki Restrukturyzacji Kopalń odbywa się według standardowej procedury  wykupu lokalu mieszkalnego w trybie ustawy z 15 grudnia 2000 r. o zasadach zbywania mieszkań zakładowych.

Wykup mieszkania od Lasów Państwowych

Prawo pierwokupu do wykupu mieszkań Lasów Państwowych mają pracownicy z co najmniej 3 letnim stażem pracy w spółce oraz osoby, które wynajmują mieszkanie od leśników przez minimum 3 lata. Stawka bonifikaty przy wykupie mieszkań przebiega na podstawie takich samych składek, co w przypadku innych mieszkań zakładowych.

Zobacz także: Umowa dożywocia, czyli mieszkanie w zamian za opiekę. Plusy i minusy, porady, dokumenty

Ulgi przy zakupie mieszkania zakładowego

Jeżeli jesteś osobą uprawnioną do pierwokupu w przypadku sprzedaży mieszkania zakładowego przez spółkę lub przedsiębiorstwo, możesz liczyć na bonifikatę. To nic innego jak preferencyjne warunki zakupu lokalu, czyli w obniżonej cenie.

Wykup mieszkania zakładowego – wysokość bonifikaty:

  • 6% od wartości mieszkania za każdy rok przepracowany w firmie, który jest właścicielem mieszkania pracowniczego,
  • 3% od wartości mieszkania za każdy rok najmu mieszkania, które chcesz wykupić.

Łączna bonifikata nie może wynosić więcej niż 95% wartości rynkowej mieszkania zakładowego. Oznacza to, że uwłaszczenie takiego mieszkania nigdy nie jest darmowe. Niezbędna będzie zapłata przynajmniej 5% ceny rynkowej.

Czy mieszkanie zakładowe można odziedziczyć?

Dziedziczenie a mieszkanie zakładowe – czy jest to możliwe? Mieszkanie zakładowe można dziedziczyć po zmarłym jedynie wtedy, gdy był on jego właścicielem. Oznacza to, że jeżeli zmarły dokonał wykupu lokalu zakładowego, to spadkobiercami mieszkania są członkowie rodziny lub osoby wskazane w testamencie.

Tak więc nie można dokonać dziedziczenia mieszkania zakładowego, jeżeli pracownik lub były pracownik był tylko najemcą lokalu.

Mieszkanie zakładowe w pytaniach i odpowiedziach

Wykup mieszkania zakładowego może być problematyczne w niektórych sytuacjach. Postaramy się opisać jak wygląda sytuacja mieszkaniowa podczas różnych zdarzeń.

Mieszkanie zakładowe a śmierć najemcy

Jak wykupić mieszkanie zakładowe, jeżeli najemca, któremu został przyznany lokal zmarł? Jeżeli jesteś osobą bliską, czyli członkiem rodziny lub partnerem bądź przyjacielem, który pozostawał we wspólnym gospodarstwie domowym, to masz prawo pierwokupu mieszkania.

Czy można zostać wyeksmitowanym z mieszkania zakładowego?

Tak. Jednakże eksmisja z mieszkania zakładowego może być przeprowadzona tylko po wyroku sądu. Najczęstszą przyczyną eksmisji jest zaleganie z opłacaniem czynszu, czy użytkowanie lokalu w sposób naruszający zasady współżycia społecznego.

Będąc w temacie: Kiedy możemy stracić prawo do mieszkania komunalnego?

Mieszkanie zakładowe i rozwód

Jak wygląda mieszkanie zakładowe po rozwodzie? Jeżeli zdecydowano się na zawarcie umowy najmu w trakcie trwania małżeństwa, to oboje małżonkowie są nadal najemcami lokalu. Takie prawo najmu wchodzi w skład majątku dorobkowego małżonków i po rozwodzie ulega podziałowi.

Sytuacja jest o wiele bardziej skomplikowana, gdy mieszkanie przysługuje tylko jednemu z małżonków z tytułu wykonywanego zawodu lub pełnienia służby (będą to w szczególności lokale wojskowe). Regulacje określające zakwaterowanie sił zbrojnych przewidują, że w przypadku rozwodu małżeństwa bez dzieci lub z dorosłymi dziećmi, lokal przysługuje jedynie żołnierzowi.

Jednakże gdy małżeństwo posiada dzieci, to osobne mieszkanie przysługuje obojgu małżonkom. Żołnierz otrzymuje lokal, którego metraż jest uzależniony od stanowiska służbowego i liczby osób na utrzymaniu, a były współmałżonek, który otrzymał opiekę nad dziećmi, uzyskuje lokal na czas określony.

Czy można zdobyć mieszkanie zakładowe przez zasiedzenie?

Uzyskanie prawa własności do mieszkania zakładowego przez zasiedzenie nie istnieje. Wynika to z faktu, że najemca lokalu zakładowego jest posiadaczem zależnym, a nie samoistnym, dlatego też bez względu okres zamieszkania, nie może on skorzystać z instytucji zasiedzenia.

Mieszkanie zakładowe a emerytura

Umowa najmu mieszkania zakładowego jest umową czasową. Nabycie prawa do emerytury nie daje gwarancji dożywotniego zamieszkania w lokalu. Zakład pracy ma wciąż prawo wypowiedzieć umowę zgodnie z okresami wypowiedzenia. Tym bardziej najemca nie otrzymuje automatycznie możliwości wykupu mieszkania.