Ubezwłasnowolnienie a długi i kredyt

Czasem może się zdarzyć taka sytuacja, kiedy członek rodziny zostanie ubezwłasnowolniony ze względu na sytuację zdrowotną lub psychologiczną, a na swoim koncie ma zaciągnięte pożyczki lub kredyty. Jak wtedy wygląda jego sytuacja prawna – czy zobowiązanie jest ważne, nieważne czy też stosuje się inną odpowiednią procedurę? Podpowiadamy, jakie kroki może podjąć opiekun prawny osoby ubezwłasnowolnionej w przypadku zadłużenia.

Z czym wiąże się ubezwłasnowolnienie?

Ubezwłasnowolnienie to instytucja prawna chroniąca osobę, która nie jest w stanie prawidłowo kierować swoimi decyzjami i potrzebuje pomocy kuratora lub opiekuna prawnego w niektórych aspektach życia. Ubezwłasnowolnienie chroni taką osobę przed potencjalnymi skutkami działań – zwłaszcza tych w zakresie czynności prawnych. Warto zaznaczyć, że status osoby ubezwłasnowolnionej może wynikać jedynie z orzeczenia sądu.

Wyróżnia się dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia:

• ubezwłasnowolnienie całkowite,
• ubezwłasnowolnienie częściowe.

O rodzaju ubezwłasnowolnienia decyduje sąd w postępowaniu sądowym w formie konstytutywnego postanowienia. Oznacza to, że od chwili wydania postanowienia osoba niesamodzielna jest objęta ochroną prawną.

Ubezwłasnowolnienie całkowite polega na braku zdolności prawnej. Oznacza to, że osoba ubezwłasnowolniona nie może zawierać żadnych umów czy podejmować innych czynności prawnych, takich jak zaciągnięcie kredytu w banku – nawet za zgodą opiekuna. Wyjątkiem są umowy powszechne, zawierane w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego np. drobne zakupy. Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie ustala się opiekuna prawnego, o ile nie pozostaje ona pod władzą rodzicielską.

Osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie może być osoba, która nie może samodzielnie podejmować decyzji na skutek:

• choroby psychicznej,
• niedorozwoju umysłowego,
• innego rodzaju zaburzeń psychicznych (m.in. narkomanii lub pijaństwa).

Natomiast ubezwłasnowolnienie częściowe oznacza ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że osoba częściowo ubezwłasnowolniona może dokonywać czynności prawnych za kuratora np. zawierać umowę pożyczki. Przesłanki kwalifikacji do ubezwłasnowolnienia częściowego są takie same jak przy całkowitym, z tym że stan osoby chorej nie uzasadnia nałożenia ubezwłasnowolnienia całkowitego. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustala się kuratelę. 

Ubezwłasnowolnienie a długi. Jak wygląda sytuacja?

Kwestia ubezwłasnowolnienia a odpowiedzialności takiej osoby za zaciągnięte zobowiązania jest złożona. Należy przede wszystkim dokładnie zapoznać się z sytuacją. Prawne rozwiązania dotyczące zadłużenia u ubezwłasnowolnionego można postrzegać przez pryzmat różnych sytuacji:

• zaciągnięcie kredytu lub pożyczki przez osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie;
• zaciągnięcie kredytu lub pożyczki przez osobę ubezwłasnowolnioną częściowo;
• zaciągnięcie kredytu lub pożyczki przed ogłoszeniem ubezwłasnowolnienia całkowitego;
• zaciągnięcie kredytu lub pożyczki przed ogłoszeniem ubezwłasnowolnienia częściowego.

W pierwszej sytuacji zawarcie umowy zobowiązania przez ubezwłasnowolnionego całkowicie jest nieważne. Ta czynność jest bezwzględnie nieważna, jeśli taka osoba nie działała poprzez swojego opiekuna (a w przypadku pozostawania tej osoby pod władzą rodzicielską przez rodziców). Warto zaznaczyć, że jeśli środki w ramach zaciągniętego zobowiązania zostaje wypłacone, to ubezwłasnowolniony ma obowiązek zwrócenia nienależnego świadczenia na konto banku lub instytucji finansowej. Zwrotowi podlega pożyczony kapitał oraz należne odsetki ustawowe.

Warto wiedzieć! Kredyt konsolidacyjny dla zadłużonych – jak połączyć zobowiązania w jedną ratę?

Drugi wariant, czyli zawarcie umowy zobowiązania przez osobę ubezwłasnowolnioną częściowo jest również nieważne, chyba że przedstawiciel ustawowy potwierdzi taką umowę. Oznacza to, że w gestii opiekuna, rodziców lub kuratora należy decyzja, czy zawarta umowa jest ważna, czy też nie. W kwestii wypłacenia przez bank środków pieniężnych w ramach zaciągniętej pożyczki lub kredytu podejmuje się takie same czynności jak przy ubezwłasnowolnieniu całkowitym.

W przypadku, gdy zobowiązanie zostało zaciągnięte przed ogłoszeniem ubezwłasnowolnienia (bądź ubezwłasnowolnienie zostaje orzeczone w trakcie trwania umowy kredytowej), należy zbadać, w jakim stanie zdrowia był dłużnik w czasie zaciągania kredytu i na tej podstawie przedsięwziąć odpowiednie kroki prawne.

Zawarcie umowy przez dłużnika będzie nieważne, jeżeli stan jego zdrowia wyłączał świadome lub swobodne podjęcie przez niego decyzji i wyrażenie woli. Może to być z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych. W sytuacji, gdy dłużnik będzie w dobrym stanie zdrowia w trakcie zaciągania kredytu, umowa jest ważna i nie będzie się on mógł uchylić od skutków podpisania umowy kredytowej.

Należy wiedzieć, że nawet jeśli umowa będzie nieważna, bank będzie miał prawo żądać zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Będzie to kwota nominalna bez odsetek umownych, kar umownych oraz pozostałych opłat związanych z zobowiązaniem.

Czy opiekun prawny odpowiada za długi osoby ubezwłasnowolnionej?

W sytuacji zaciągnięcia zobowiązania przez osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie, za którą działał opiekun prawny, który otrzymał zgodę sądu opiekuńczego na podpisanie umowy kredytowej, odpowiedzialność za spłatę zadłużenia ponosi ubezwłasnowolniony.

Co do zasady odpowiedzialności za długi ubezwłasnowolnionej nie ponosi opiekun prawny. Wyjątkiem jest sytuacja, w której opiekun bezpodstawnie i bezprawnie przejmie lub wykorzysta środki z kredytu.

Czy możliwe jest umorzenie kredytu lub pożyczki w przypadku stwierdzenia choroby psychicznej?

Bank nie ma obowiązku umarzać kredytu lub pożyczki w przypadku stwierdzenia choroby psychicznej. Nawet jeśli umowa jest nieważna, to dłużnik – ubezwłasnowolniony musi zwrócić nienależnie pobrane świadczenie. Jednakże bank nie może żądać w tym wypadku opłat pobieranych przy tego typu umowach, czyli odsetek, prowizji, kar umownych.

To Cię zainteresuje: Umowa dożywocia, czyli mieszkanie w zamian za opiekę.