Podważenie testamentu nie jest proste. Prawo uwzględnia jednak taką możliwość, zwłaszcza gdy zachodzi podejrzenie, że w momencie spisania ostatniej woli, spadkodawca nie był w pełni władz umysłowych, ale nie tylko wtedy. Podważenie testamentu może także nastąpić w innych sytuacjach. Czy możliwość odziedziczenia długów ma z tym coś wspólnego?

Na czym polega podważenie testamentu?

Podważenie testamentu sprowadza się do zakwestionowania jego zasadności lub też ważności. Proces ten musi odbyć się na drodze sądowej. 

Pamiętaj!

Nie ma możliwości podważenia testamentu u notariusza. 

Kiedy można podważyć testament, a kiedy nie?

Kiedy można podważyć testament? Na przykład, gdy zmarły w chwili spisania testamentu nie był w pełni władz umysłowych. Jak jednak to udowodnić i jakie schorzenia skutkują nieważnością testamentu? Może to być m.in. zaawansowana choroba Alzheimera. Jej wystąpienie może bowiem podważać, że spadkodawca miał zdolność testamentową. Co to jednak oznacza?

Zdolność testamentowa to rozwlekły żargon prawny opisujący stan psychiczny wymagany do sporządzenia testamentu. Domniemywa się, że dorośli mają tę zdolność. Zakwestionowanie tego założenia zwykle wiąże się z twierdzeniem, że osoba dorosła nie była w pełni władz umysłowych w momencie podpisywania testamentu. Oczywiście takie przypuszczenie należy udowodnić.

Przeczytaj też: Odrzucenie spadku – kiedy warto się na to zdecydować i jak załatwić formalności?

A co z podejrzeniem oszustwa? W kontekście sporządzenia testamentu nie istnieje domniemanie bezprawnego wpływu. Jeżeli testament zostanie uznany za nieważny, należy ustalić, że wystąpił rzeczywisty nieuzasadniony wpływ. Do osób kwestionujących wolę należy przedstawienie wystarczających dowodów, które zadowoliłyby sąd. 

Roszczenia tego rodzaju trzeba dochodzić ostrożnie. Precedens wskazuje, że aby takie roszczenie było skuteczne, sąd będzie oczekiwał, że zostanie przekonany, że nie ma innego racjonalnego wytłumaczenia działań spadkodawcy niż zastosowanie niewłaściwego wpływu. Należy udowodnić, że spadkodawca działał wbrew własnej woli i został zmuszony do sporządzenia testamentu, którego nie chciał sporządzić. Ponieważ charakter tego zarzutu jest równoznaczny z oszustwem, obciążenie dowodowe ma tu ogromne znaczenie.

A więc...

... jeżeli można udowodnić, że testament został sfałszowany, będzie on nieważny. Wskazane jest zasięgnięcie opinii biegłego od pisma ręcznego co do autentyczności podpisu/pisma odręcznego spadkodawcy. Ekspert będzie chciał zobaczyć znaczną liczbę próbek pisma zmarłego.

Jeżeli biegły sporządzi ostateczny raport, jest mało prawdopodobne, że roszczenie odniesie sukces. Mówiąc ogólniej, możliwe jest, choć rzadko, zakwestionowanie woli na podstawie oszustwa, tj. celowego oszustwa dokonanego dla osobistej korzyści lub wyrządzenia szkody innej osobie. Przykładem takiego roszczenia, które się powiodło, jest podszywanie się pod spadkodawcę.

Jaki testament można podważyć, a którego nie?

Ważny testament musi być albo sporządzony własnoręcznie, albo podpisany przez spadkodawcę w obecności notariusza. Jeśli proces nie jest przestrzegany, testament może zostać zaskarżony w sądzie. Ma to miejsce m.in. w sytuacji, gdy testament zostanie wydrukowany na komputerze, a następnie podpisany odręcznie. Niestety nie jest to właściwe. Dlaczego? Otóż testator musi napisać testament w całości pismem ręcznym.

W niektórych przypadkach dopuszcza się ustne sporządzenie testamentu, gdy istnieje obawa bliskiej śmierci spadkodawcy. Wówczas jednak testament musi zostać złożony w obecności co najmniej 3 świadków.

Podważenie testamentu notarialnego z pewnością będzie o wiele trudniejsze niż podważenie testamentu ustnego. W tym przypadku świadkiem jest notariusz. Podważenie testamentu odręcznego też może się odbyć. Na względzie warto mieć jednocześnie, że testamentu sporządzonego na komputerze nie trzeba podważać, ponieważ i tak nie będzie on ważny w świetle prawa.

Podważenie testamentu po stwierdzeniu nabycia spadku jest możliwe. W tym przypadku czas ma znaczenie.

Polecamy także nasz artykuł: Ubezwłasnowolnienie a długi i kredyt

Ile ma się czasu na podważenie testamentu?

W Kodeksie Cywilnym możemy przeczytać, że ”[...] Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie 3 lat od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie 10 lat od otwarcia spadku.” Przedawnienie podważenia testamentu może więc nastąpić.

Podważenie testamentu po 10 latach od zakończenia sprawy spadkowej nie będzie możliwie. Analogicznie niemożliwe jest podważenie testamentu po 20 latach. W praktyce im szybciej, tym lepiej. Trzeba mieć czas na zgromadzenie dowodów, a taka sprawa może należeć do skomplikowanych.

Kto powinien zdecydować się na podważenie testamentu?

Utrata ukochanej osoby nigdy nie jest łatwa, a jeśli podejrzewasz, że jej wola może nie odzwierciedlać jej prawdziwych życzeń, może to szczególnie utrudnić emocjonalny czas. Ważność testamentu można zakwestionować na wiele sposobów. Ale nie jest to decyzja, którą należy podjąć pochopnie. Konieczne jest rozważenie, czy udane roszczenie faktycznie przyniesie lepszy wynik niż istniejący testament.

W jakich przypadkach można podważyć testament? Najlepiej zrobić to w momencie, w którym dochodzi do próby uzyskania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku bądź aktu poświadczenia dziedziczenia.

Kto powinien zdecydować się na podważenie testamentu? Powinna to być osoba, która ma podejrzenie, że spadkodawca spisał testament w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli bądź pod wpływem błędu czy też groźby.

Przeczytaj też: Odrzucenie spadku – kiedy warto się na to zdecydować i jak załatwić formalności?

Ile kosztuje podważenie testamentu?

Podważenie testamentu nic nie kosztuje, dlatego nie trzeba obawiać się o koszt wszczęcia tego rodzaju rozprawy. Wynika to z faktu, że obowiązujące w Polsce przepisy w zakresie ważności testamentu mają za zadanie zapewnić, że wola testatora będzie respektowana. 

Podważenie testamentu a zachowek

Podważenie testamentu może nastąpić także w trakcie trwania sprawy o zachowek. Kiedy ma to miejsce? Między innymi, gdy w treści testamentu osoba żądająca zachowku została wydziedziczona.

Jak podważyć testament krok po kroku?

Jak wygląda podważenie testamentu? Podstawa to podniesienie zarzutu nieważności testamentu, a także wskazanie przyczyny tej nieważności. Na względzie należy mieć, że podważenie testamentu może nastąpić jedynie w postępowaniu sądowym. Najłatwiej będzie więc w pierwszej kolejności skierować swoje kroki do adwokata, który sporządzi wzór podważenia testamentu, a następnie go wypełni i złoży w sądzie.

Warto wiedzieć: Taksa notarialna – co to jest i ile wynosi?

Kiedy testament zostaje podważony?

Testament można podważyć w momencie, w którym dochodzi do próby uzyskania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Zostać on może podważony wyłącznie wyrokiem sądowym. W postępowaniu wykazać trzeba będzie zatem dowody, które mają poświadczać, że testament został sporządzony niezgodnie z wolą spadkodawcy bądź w sytuacji, gdy spadkodawca nie był w pełni świadomy.

Skutki podważenia testamentu

Podważony skutecznie testament nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Jest to bardzo istotna informacja. Traktuje się go więc, jakby nigdy nie istniał. Brak testamentu oznacza, że podział majątku zmarłego odbywa się zgodnie z prawem dziedziczenia.