Zgodnie z przepisami po śmierci bliskiej osoby możesz odziedziczyć nie tylko zgromadzony przez nią majątek (np. mieszkanie, samochód, czy pieniądze), ale również zobowiązania np. dług wynikający z zaciągniętej przez zmarłego pożyczki. Jeśli długi są wysokie i znacznie przewyższają odziedziczony majątek, warto rozważyć odrzucenie spadku.

Odrzucenie spadku – o czym warto wiedzieć?

Odrzucenie spadku jest czynnością prawną, która jest uregulowana w Kodeksie cywilnym. Polega na złożeniu oświadczenia przez spadkobiercę, że odrzuca wszystkie prawa oraz obowiązki wchodzące w skład przysługującego mu spadku, a więc zarówno majątek, jak i zobowiązania.

Tak jak wspomnieliśmy na początku, na odrzucenie spadku decydują się głównie osoby, które chcą uniknąć dziedziczenia długów.

Nie zawsze jednak warto w takiej sytuacji od razu odrzucać schedę. Istnieje bowiem możliwość przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza – wówczas dziedziczy się długi jedynie do wysokości odziedziczonego majątku, czyli mówiąc prościej, nie trzeba ich spłacać z własnej kieszeni.

Taka opcja warta jest rozważenia, gdy odziedziczony majątek jest znacznie wyższy od zobowiązań zmarłego. Jeśli jest na odwrót, lepiej zdecydować się na odrzucenie spadku w całości.

Kolejną ważną kwestią, o której warto pamiętać, decydując się na odrzucenie spadku, jest kolejność dziedziczenia. O co chodzi? Otóż po takim odrzuceniu niechciany spadek przejdzie automatycznie na kolejnych spadkobierców zgodnie ze wspomnianą wyżej zasadą kolejności dziedziczenia.

Oto kto dziedziczy spadek według tej zasady:

  • najpierw dziedziczą dzieci i małżonek spadkodawcy;
  • jeśli nie ma żyjących dzieci – spadek przypada wnukom zmarłego i jego małżonkowi;
  • jeśli nie ma małżonka, dzieci i wnuków – spadek dziedziczą rodzice zmarłego;
  • w dalszej kolejności dziedziczy rodzeństwo, potem dziadkowie, następnie pasierbowie itd.

Należy więc mieć świadomość, na kogo przechodzi zadłużenie po odrzuceniu spadku. Jeśli odrzuci go np. małżonek zmarłego, długi przejdą na dzieci. Chcąc je przed tym ochronić, należy zatem także w ich imieniu odrzucić spadek.

Jak wypełnić wniosek o odrzucenie spadku? Wzór

Jeśli chcesz pozbyć się problemu niechcianej schedy po zmarłym, w pierwszej kolejności musisz napisać wniosek o odrzucenie spadku. Wzór takiego pisma znajdziesz w sieci.

Wniosek o odrzucenie spadku – jak napisać go we własnym imieniu? We wniosku własnym o odrzucenie spadku należy przede wszystkim umieścić wyraźne oświadczenie, że odrzuca się spadek, a także zawrzeć w nim następujące informacje:

  • datę i miejsce sporządzenia wniosku;
  • dane zmarłego (spadkodawcy);
  • swoje dane jako spadkodawcy – imię, nazwisko, adres, numer PESEL;
  • stosunek rodzinny ze spadkobiercą;
  • sposób odziedziczenia spadku (z mocy ustawy czy testamentu);
  • podstawowe dane pozostałych spadkobierców.

Oczywiście pod pismem należy się podpisać. Trzeba też dołączyć do niego wymagane załączniki, a więc m.in. odpis skróconego aktu zgonu spadkodawcy.

W podobny sposób należy sporządzić wniosek o odrzucenie spadku w imieniu małoletniego, czyli w sytuacji, gdy nie chcemy, by np. nasze dzieci odziedziczyły długi po naszym odrzuceniu spadku. W tym przypadku jednak trzeba oddzielnie wpisać dane wnioskodawcy (czyli swoje jako rodzica lub opiekuna prawnego dziecka) oraz oddzielnie dane dziecka. 

Ważne!

Chcąc odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka, wcześniej należy uzyskać zgodę na taką czynność prawną z sądu rodzinnego. Najpierw trzeba więc złożyć do takiego sądu wniosek o zgodę na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego. Dopiero po jej uzyskaniu można przejść do dalszych formalności.

Warto też wiedzieć, jak napisać uzasadnienie o odrzucenie spadku przez małoletniego. Jeśli powodem są długi zmarłego, należy o nich napisać i ewentualnie potwierdzić je dokumentami np. umową pożyczki lub postanowieniem o egzekucji komorniczej. Trzeba też dołączyć do pisma oświadczenia o odrzuceniu spadku przez innych spadkobierców.

Kiedy można odrzucić spadek? Terminy

Bardzo ważne jest, by pamiętać, kiedy można odrzucić spadek, ponieważ nie można tego zrobić w dowolnym momencie. Termin na odrzucenie spadku jest narzucony przez przepisy i wynosi 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy.

Jak wygląda procedura odrzucenia spadku? Krok po kroku

Odrzucenie spadku można załatwić w sądzie (właściwym wg miejsca zamieszkania spadkobiercy) lub przed notariuszem. Procedura w obu przypadkach jest podobna i polega na:

  • złożeniu oświadczenia o odrzuceniu spadku;
  • przedstawieniu wymaganych dokumentów;
  • uiszczeniu wymaganej opłaty.

Odrzucenie spadku przed notariuszem wymaga sporządzenia aktu notarialnego i jest zdecydowanie tańsze oraz szybsze niż dopełnienie formalności przed sądem, ponieważ odbywa się od ręki.

Ścieżka sądowa wymaga najpierw złożenia wniosku o przyjęcie oświadczenia o odrzuceniu spadku, a potem zaczekania na wyznaczenie przez sąd posiedzenia, podczas którego będzie można złożyć takie oświadczenie. Należy więc nieraz czekać kilka tygodni na wezwanie do sądu. Odrzucenie spadku w tym przypadku odbywa się ustnie.

Warto też pamiętać, że odrzucenie spadku przez kilka osób możliwe jest na jednym posiedzeniu sądu lub podczas jednej wizyty u notariusza, ale wymaga stawienia się wszystkich zainteresowanych oraz złożenia przez każdego z nich odrębnego oświadczenia.

Dowiedz się więcej: Pożyczka a darowizna – co warto wiedzieć?

Odrzucenie spadku u notariusza – wymagane dokumenty

Do odrzucenia spadku u notariusza wystarczą dwa dokumenty: dowód osobisty oraz akt zgonu spadkodawcy. Bardzo ważne jest także przekazanie informacji o pozostałych spadkobiercach (należy podać ich dane osobowe i adresowe).

Nieco więcej papierów trzeba przygotować, jeśli chce się załatwić odrzucenie spadku w imieniu małoletniego - jakie dokumenty są wówczas potrzebne? Oprócz wyżej wymienionych należy mieć również: akt urodzenia małoletniego dziecka, potwierdzenie odrzucenia spadku przez rodzica, a także zgodę sądu rodzinnego na dokonanie czynności prawnej w imieniu dziecka.

Ile kosztuje odrzucenie spadku u notariusza?

Warto też wiedzieć, ile kosztuje odrzucenie spadku – u notariusza opłata wynosi 50 zł netto (61,50 zł brutto), natomiast w sądzie 100 zł. Opłata naliczana jest oddzielnie za każdą osobę odrzucającą spadek.

Jakie są skutki odrzucenia spadku?

Wiele osób zastanawia się, jakie są skutki odrzucenia spadku np. u notariusza i co dalej trzeba zrobić po załatwieniu formalności. Otóż w przypadku złożenia oświadczenia o odrzuceniu schedy po zmarłym nie trzeba już nic robić. Notariusz przesyła bowiem akt notarialny do sądu, by ten zawiadomił pozostałych spadkobierców o takim zdarzeniu.

Jeśli chodzi o skutki prawne, odrzucenie spadku oznacza, że dana osoba wykluczona jest z dziedziczenia, a więc w jej miejsce wchodzą dalsi spadkobiercy według kolejności dziedziczenia.

Należy więc pamiętać, jakie skutki ma odrzucenie spadku dla zstępnych, czyli potomków. Jeśli na przykład spadek odrzuci wdowa po zmarłym mężu i jej dorosła córka, scheda przypadnie wnukom. Co ważne, prawo spadkowe przewiduje prawo do dziedziczenia także dzieci jeszcze nienarodzonych, o ile były poczęte w chwili otwarcia spadku.

Zobacz również: Pożyczki dla emerytów i rencistów – czy warto?

Odrzucenie spadku po terminie – jakie są tego konsekwencje? 

Odrzucenie spadku po terminie ustawowym u notariusza nie jest możliwe. Jeśli w ciągu 6 miesięcy spadkobierca nie złoży żadnego oświadczenia w sprawie sposobu przyjęcia lub odrzucenia spadku, zakłada się, że przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Po terminie można jednak złożyć wniosek do sądu o odrzucenie spadku, ale trzeba będzie udowodnić, że opóźnienie wynikło z powodów przewidzianych w ustawie.

Takim powodem mogą być następujące sytuacje:

  • spadek został przyjęty pod wpływem błędu – czyli np. gdy spadkobierca nie miał świadomości, że dziedziczy także długi;
  • spadkobierca dowiedział się o spadku po 6 miesiącach od śmierci spadkodawcy;
  • spadkobierca nie mógł złożyć oświadczenia ze względu na groźby innego spadkobiercy lub osoby trzeciej.

Nieco inaczej natomiast wygląda sytuacja osób, które chcą złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego po terminie. Przypomnijmy, że w takim przypadku rodzice lub opiekunowie prawni dziecka muszą najpierw zdobyć zgodę sądu rodzinnego na taką czynność prawną. Postępowanie sądowe w tej sprawie czasami trwa wiele miesięcy.

Warto więc wiedzieć, że zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z 2013 roku 6-miesięczny termin na odrzucenie niechcianej schedy w imieniu dziecka biegnie dopiero od uprawomocnienia się orzeczenia sądu rodzinnego w sprawie zgody na taką procedurę.