W czasach, kiedy pożyczki są dostępne niemal na każdym kroku, a zadłużenie Polaków z roku na rok rośnie, coraz częściej pojawiają się problemy ze spłatą zobowiązań. Niespłacone kredyty, chwilówki, umowy ratalne, długi wynikające z przeterminowanych rachunków u operatorów telekomunikacyjnych – każda tego typu wierzytelność może zostać poddana cesji. Co to oznacza? Czy przeniesienie wierzytelności na inny podmiot może być dokonane bez zgody dłużnika?

Na czym polega cesja wierzytelności?

Słowo cesja pochodzi od łacińskiego cessio i oznacza ustąpienie. Obecnie często bywa używana w kontekście zobowiązań, np. kredytów i pożyczek. Cesja wierzytelności – co to jest? Pojęcie to jest regulowane przez przepisy Kodeksu Cywilnego, według których wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

Cesja wierzytelności w KC nazywana jest również przelewem. Zbywca wierzytelności to inaczej cedent, a nabywca – cesjonariusz. Na mocy umowy cesji wierzytelności cesjonariusz wstępuje w prawa cedenta, a wraz z wierzytelnością na nabywcę przechodzą wszystkie związane z nią prawa, np. roszczenie o zaległe odsetki.

Przekazanie wierzytelności to częsta konsekwencja braku spłaty pożyczki – wierzyciel po wysłaniu wielu monitów i bezskutecznym dochodzeniu od dłużnika zaległej kwoty po prostu sprzedaje dług podmiotowi, który profesjonalnie zajmuje się egzekwowaniem należności. Od tej pory dłużnik powinien zwracać się do nabywcy wierzytelności i na jego konto uregulować zaległą kwotę.

Czy przeniesienie wierzytelności wymaga zgody dłużnika?

Według przepisów Kodeksu Cywilnego dłużnik nie musi wyrazić zgody na przelew wierzytelności. Nie jest on w ogóle stroną umowy cesji, dlatego nie jest wymagana jego zgoda na dokonanie takiej czynności cywilnoprawnej. Oczywiście mogą być wyjątki – dłużnik może wcześniej zastrzec, że musi wyrazić zgodę na przekazanie wierzytelności innemu podmiotowi lub osobie. Wszystko zależy od tego, jak jest skonstruowana umowa między dłużnikiem a pierwotnym wierzycielem – w tym przypadku zbywcą wierzytelności. Często zdarza się, że w umowie wyłączono możliwość przekazania wierzytelności na osobę trzecią.

Cesja wierzytelności – co może być jej przedmiotem?

Przedmiotem przelewu wierzytelności może być każdy dług z wyjątkiem zastrzeżeń wskazanych w kodeksie. Nie sposób wymienić wszystkich rodzajów wierzytelności – może to być pożyczka, kredyt hipoteczny, zadłużenie wynikające z zaległych faktur, niespłacone umowy ratalne czy leasingowe. Przedmiotem cesji zwykle bywa cała wierzytelność, ale można przekazać również jej część. Ważne, żeby była w odpowiedni sposób oznaczona – ma mieć wskazane strony (dłużnika i wierzyciela), a także zobowiązanie (np. kwotę pożyczki). Na podstawie orzecznictwa Sądu Najwyższego możemy doprecyzować, że przedmiotem cesji mogą być wierzytelności:

  • pieniężne i niepieniężne,
  • zbywalne,
  • przedawnione, niewymagalne lub sporne,
  • istniejące lub przyszłe,
  • wynikające z umowy konsumenckiej.

Jakie ma zastosowanie umowa cesji wierzytelności?

Kodeks Cywilny nie przewiduje, jaką formę powinna mieć umowa cesji wierzytelności. Art. 511 KC reguluje jednak, że jeżeli wierzytelność była stwierdzona pismem, to przelew również powinien mieć taką formę. Umowa cesji wierzytelności może przybrać charakter:

  • umowy sprzedaży,
  • umowy zlecenia,
  • umowy darowizny,
  • umowy zamiany,
  • umowy spółki.

Forma pisemna ułatwia dochodzenie roszczeń i może być dowodem w przypadku ewentualnego postępowania sądowego. Jeśli zdecydujemy się na cesję wierzytelności, w umowie powinniśmy przede wszystkim określić wierzytelność, która jest jej przedmiotem. Ważne jest również oznaczenie stron umowy – cedenta i cesjonariusza, a także zakres świadczenia.

Jakie są najpopularniejsze rodzaje cesji wierzytelności?

Cesja wierzytelności może mieć zastosowanie w przypadku wielu zobowiązań. Poniżej przedstawiamy najpopularniejsze rodzaje przelewu wierzytelności wraz z krótką charakterystyką.

Cesja kredytu hipotecznego

Cesja kredytu to jedna z najczęściej zawieranych umów dotyczących przeniesienia wierzytelności. Polega na scedowaniu zobowiązań na inną osobę. Cesja kredytu hipotecznego z reguły następuje po rozwodzie, kiedy byli małżonkowie decydują, kto ma spłacać raty za posiadaną nieruchomość – przejąć kredyt na siebie.

Żeby doszło do cesji kredytu hipotecznego, zgodę muszą wyrazić nie tylko byli małżonkowie, ale również bank. Kredytodawca musi zweryfikować zdolność kredytową cesjonariusza, a jeśli będzie niewystarczająca – może nie zgodzić się na przeniesienie wierzytelności. Przed podpisaniem umowy należy zatem przedstawić dokumenty wymagane przez bank, np. zaświadczenia o zarobkach czy zeznania podatkowe.

Co jeśli wierzytelność nie zostanie uregulowana? Uprawnienia komornika – co może komornik i czego powinien spodziewać się nierzetelny dłużnik?

Cesja leasingu samochodu

Cesja umowy leasingu to często stosowane rozwiązanie, które pozwala na przekazanie pojazdu innej chętnej osobie. Cesja leasingu – co to dokładnie jest? To scedowanie praw i obowiązków wynikających z umowy leasingu przez leasingobiorcę (cedenta) osobie trzeciej (cesjonariuszowi). Podobnie jak w przypadku kredytu hipotecznego, również tutaj zgodę na cesję musi wyrazić wierzyciel, czyli leasingodawca. Konieczne będzie sprawdzenie zdolności kredytowej i wiarygodności finansowej osoby przejmującej leasing.

W przypadku cesji leasingu interesująca jest również kwestia ubezpieczenia OC i AC. Wszystko zależy od tego, jak skonstruowana była umowa leasingowa i kto ubezpieczał pojazd. Jeśli cedent samodzielnie wyszukał polisę, to OC przejdzie na cesjonariusza, a AC zostanie rozwiązane. W takiej sytuacji cedent będzie mógł zwrócić się do firmy ubezpieczeniowej o zwrot środków.

Cesja z umowy ubezpieczenia

Cesja ubezpieczenia jest często wymagana przy kredytach samochodowych i stanowi rodzaj zabezpieczenia wierzytelności bankowej, np. na wypadek kradzieży pojazdu. Cesja do ubezpieczenia zobowiązuje towarzystwo ubezpieczeniowe do wypłaty odszkodowania (lub jego części) na rzecz innego podmiotu lub osoby trzeciej (cesjonariusza) – w omawianym przypadku banku. Cesja może też być dokonana z praw innego ubezpieczenia dobrowolnego, np. domu lub mieszkania.

Cesja wierzytelności w faktoringu

Faktoring polega na wykupie nieprzeterminowanych faktur wystawionych przez przedsiębiorcę swoim kontrahentom. Wykupuje je podmiot zwany faktorem, który nabywa wierzytelność, a przedsiębiorcy (zwanemu faktorantem lub dostawcą) płaci ok. 80-90% wartości faktury. Faktoring pozwala przedsiębiorcom poprawić płynność finansową – zamiast czekać np. 60 dni na opłacenie faktury przez kontrahenta, otrzymują środki nawet 24 godziny po wystawieniu dokumentu. Ryzyko związane z niewypłacalnością kontrahenta przejmuje faktor.

Brak zawiadomienia o cesji i wezwania do zapłaty – konsekwencje

Ważną kwestią jest obowiązek poinformowania dłużnika o dokonaniu cesji wierzytelności. Powinien tego dokonać zbywca, czyli dotychczasowy wierzyciel. Dłużnik musi wiedzieć o tym, że zmienił się właściciel wierzytelności, żeby móc uregulować zobowiązanie dla właściwego podmiotu (osoby). Warto w umowie cesji zaznaczyć, że zbywca powinien zawiadomić dłużnika o zmianie. Cedent i cesjonariusz mogą również podpisać dokument – zawiadomienie dłużnika o cesji. Wtedy to nabywca długu może poinformować osobę zadłużoną o zmianach.

Dlaczego jest to tak istotne? Jeśli dłużnik nie zostanie poinformowany, może spłacić dług pierwotnemu wierzycielowi. Wówczas nabywca długu będzie musiał zwrócić się do zbywcy z wezwaniem do zapłaty – zwrotu pieniędzy. Nie zawsze będzie to skuteczne. Jeśli zatem nabywca chce uniknąć problemów w przyszłości, powinien zadbać o to, żeby dłużnik był poinformowany o cesji.