Z tego artykułu dowiesz się:
Wcześniejsza emerytura w Polsce w 2023 roku to możliwość zakończenia pracy zawodowej przed standardowym wiekiem emerytalnym. Nowe przepisy dostosowują system do aktualnych wyzwań demograficznych i rynkowych. Co to dokładnie jest wcześniejsza emerytura? Jakie warunki trzeba spełnić, aby móc z niej skorzystać? Dowiesz się z dalszej części tekstu.
Kto może pójść na wcześniejszą emeryturę?
Seniorzy, aby się utrzymać bardzo często muszą sięgać po dodatkowe finansowanie, wykorzystując m.in. pożyczki online. Wynika to z faktu, że kwoty emerytur nie należą do najwyższych, zwłaszcza te, które osiągnęły wiek emerytalny, ale nie spełniły wymagania, jakim jest staż pracy.
W ostatnim czasie, wraz ze zmieniającymi się przepisami, wiele osób zadaje sobie pytanie – dla kogo przewidziana jest wcześniejsza emerytura. W Polsce kobiety mogą przechodzić na emeryturę w wieku 60 lat, a mężczyźni w wieku 65 lat. Istnieje jednak grupa zawodowa, która ma możliwość wcześniejszego zakończenia pracy i skorzystania z tzw. emerytury pomostowej, pozwalającej na przejście na „spoczynek” nawet pięć lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego.
Komu przysługuje wcześniejsza emerytura? Zmiany w przepisach otworzyły nowe możliwości dla szerokiej grupy pracowników. Obejmują one nie tylko osoby pracujące w trudnych warunkach, ale również te z długim stażem pracy.
Ostatnie zmiany obejmują zarówno wcześniejszą emeryturę dla mężczyzn i kobiet, umożliwiając obu płciom dostęp do niej na preferencyjnych warunkach, o ile spełniają określone kryteria wieku i stażu pracy.
Ile wynosi wcześniejsza emerytura?
Wcześniejsza emerytura jest obliczana tak samo, emerytura powszechna. Jej wysokość to 100% szacowanej emerytury dla osoby, która ukończyła 60 lat. Ile wynosi wcześniejsza emerytura w Polsce? Aktualnie średnia pomostowa emerytura wynosi 3200 zł.
Jak jest obliczana wcześniejsza emerytura? Emerytura obliczana jest na podstawie sumy składek zgromadzonych na osobistym koncie ubezpieczonego do końca miesiąca przed rozpoczęciem wypłaty emerytury.
Obejmie to zarówno składki na ubezpieczenie emerytalne, roczne aktualizacje wartości, jak i zaktualizowany kapitał początkowy dla osób, które były ubezpieczone przed 1 stycznia 1999 roku (zgodnie z art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z FUS z 17 grudnia 1998, opublikowanej w Dzienniku Ustaw z 2004, Nr 39, poz. 359, z kolejnymi zmianami). W tym modelu nie musisz udowadniać minimalnego czasu ubezpieczenia, co różni się od sytuacji osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku.
Warto wiedzieć!
Do ustalenia długości okresu, przez który średnio będzie wypłacana emerytura, wykorzystuje się statystyczną miarę zwaną średnim dalszym trwaniem życia. Obliczana jest wspólnie dla mężczyzn i kobiet, i publikowana przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego najpóźniej do 31 marca każdego roku.
Emerytury są ustalane na podstawie tablic dla wniosków złożonych od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku. Wysokość i zasady aktualizacji wartości emerytury nie zmieniają się, nawet jeśli ktoś otrzymuje emeryturę dłużej niż przewiduje to średnia.
Jakie dokumenty są wymagane do wcześniejszej emerytury?
Aby ubiegać się o wcześniejszą emeryturę, musisz złożyć wniosek nie wcześniej niż 30 dni przed spełnieniem wymaganych warunków do uzyskania świadczenia lub planowaną datą przejścia na emeryturę. Składanie wniosku zbyt wcześnie może skutkować otrzymaniem odmowy. Prawo do emerytury zostanie ustalone od miesiąca, w którym wniosek został złożony.
Podczas składania wniosku o wcześniejszą emeryturę należy dołączyć następujące dokumenty:
- Wypełniony wniosek EMP o emeryturę.
- Informację o okresach składkowych i nieskładkowych.
- Potwierdzające okresy pracy, prowadzenia działalności pozarolniczej, służby wojskowej, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, urlopu wychowawczego oraz nauki w szkole wyższej.
- Poświadczające okresy wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze.
- Przedstawiające osiągane wynagrodzenie.
Sprawdź: Ile wynosi świadczenie przedemerytalne?
Jak otrzymać wcześniejszą emeryturę?
Proces ubiegania się o wcześniejszą emeryturę rozpoczyna się od złożenia wniosku EMP o emeryturę. Wniosek pobierzesz ze strony ZUS-u. Do wniosku dołącz wyżej wymienione dokumenty. Jeśli spełnisz wszystkie warunki, otrzymasz wcześniejszą emeryturę.
Kiedy złożyć wniosek o wcześniejszą emeryturę?
Idealny czas na złożenie wniosku to nie wcześniej niż 30 dni przed spełnieniem wszystkich wymaganych warunków do przejścia na emeryturę lub przed planowaną datą rozpoczęcia emerytury. Co do miejsca złożenia wniosku, powinien on zostać przekazany do najbliższego oddziału ZUS.
Pamiętaj!
W ZUS można również uzyskać pomoc w prawidłowym wypełnieniu wniosku oraz dodatkowe informacje dotyczące procesu ubiegania się o wcześniejszą emeryturę.
Wniosek można złożyć osobiście w placówce ZUS, wysłać pocztą lub w niektórych przypadkach, złożyć elektronicznie przez platformę ZUS E-PUAP.
Ile czasu ma ZUS na rozpatrzenie wniosku o wcześniejszą emeryturę?
Po zbadaniu zawartości wniosku, dołączonych dokumentów i przeprowadzeniu ewentualnych dodatkowych dochodzeń, organ rentowy ma obowiązek wydać decyzję w ciągu 30 dni od momentu uzyskania wszystkich niezbędnych informacji potrzebnych do jej podjęcia.
Dowiedz się więcej: Pracowniczy Plan Kapitałowy PPK – czy warto w jego ramach oszczędzać na emeryturę?
Kiedy przysługuje wcześniejsza emerytura?
Aktualne przepisy dotyczące emerytur pomostowych w Polsce określają, od kiedy obowiązuje wcześniejsza emerytura. Kiedy możesz przejść na wcześniejszą emeryturę po nowemu?
- Urodziłeś/aś się po 31 grudnia 1948 roku.
- Posiadasz co najmniej 15-letni okres pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze.
- Osiągnąłeś wiek emerytalny – co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn.
- Posiadasz łączy okres składkowy i nieskładkowy (staż ubezpieczeniowy) wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn.
- Wykonywałeś pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, zdefiniowanych w ustawie o emeryturach pomostowych (obowiązującej od 1 stycznia 2009 roku) lub w ustawie emerytalnej (dotyczącej przepisów stosowanych przed 1 stycznia 2009 r.), choćby przez jeden dzień przed 1 stycznia 1999 r.
- Wykonywałeś pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, zgodnie z ustawą o emeryturach pomostowych, również choćby przez jeden dzień po 31 grudnia 2008 roku.
Wcześniejsza emerytura nauczycieli
Nauczyciele w Polsce po raz pierwszy od piętnastu lat odzyskali możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę. Uprawnienie to zostało im odebrane w 2009 roku, jednak niedawno zostało przywrócone dzięki nowelizacji ustawy o Karcie Nauczyciela oraz innych powiązanych ustawach, podpisanych przez prezydenta. Jednakże, warunki dotyczące wcześniejszej emerytury dla nauczycieli nie są identyczne jak te, które obowiązywały 15 lat temu.
Przede wszystkim, uprawnieni są Ci, którzy zaczęli pracować na stanowisku nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego przed 1 stycznia 1999 roku. Dodatkowo, nowy system wymaga 30 lat składkowych, co oznacza, że okresy kształcenia (np. studia) lub choroby nie są wliczane do stażu pracy, w przeciwieństwie do świadczenia kompensacyjnego, które uwzględnia także okresy nieskładkowe.
Musisz wiedzieć, że wcześniejsza emerytura dla nauczycieli obejmuje tylko tych pracujących w państwowych szkołach. Istotnym warunkiem jest także, że nauczyciel nie kwalifikuje się bez uwzględniania wieku, czyli tzw. emerytury bezwarunkowej. Również ważne jest, by wysokość przewidywanej emerytury nie była niższa od ustalonej kwoty minimalnej.
Wcześniejsza emerytura dla osób urodzonych w latach 1949–1968
Praca w warunkach szczególnych lub o specyficznym charakterze uprawnia do ubiegania się o wcześniejszą emeryturę w Polsce. Aby móc skorzystać z tego świadczenia, musisz spełnić warunki określone przez ZUS. Kwalifikują się do niej osoby, które:
- Osiągnęły określony wiek emerytalny, który różni się w zależności od płci i rodzaju wykonywanej pracy.
- Posiadają wymagany staż pracy – dla kobiet wynosi on co najmniej 20 lat, a dla mężczyzn – 25 lat. Staż ten obejmuje zarówno okresy składkowe, jak i nieskładkowe, które należy potwierdzić odpowiednimi dokumentami.
- Mają niezbędny staż pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze. Długość tego stażu jest ustalana indywidualnie, w zależności od rodzaju wykonywanej pracy i musi być udokumentowana.
- Nie są członkami otwartego funduszu emerytalnego (OFE), lub złożyły wniosek o przeznaczenie zgromadzonych w OFE środków na dochody budżetu państwa.
Sprawdź także: Pożyczki dla emerytów i rencistów – czy warto się na nie decydować?
Wcześniejsza emerytura dla twórców i artystów
Wcześniejsza emerytura jest dostępna również dla twórców i artystów urodzonych po 1948 roku, którzy spełniają określone warunki. Jeśli jesteś w tej grupie musisz wiedzieć, że nie możesz być członkiem OFE, chyba że złożyłeś wniosek o przekazanie zgromadzonych tam środków do budżetu państwa.
Kluczowym kryterium jest także osiągnięcie odpowiedniego wieku emerytalnego oraz określony staż pracy – co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym przynajmniej 15 lat pracy w dziedzinie twórczej lub artystycznej. Wiek emerytalny dla osób z tej grupy zawodowej jest zróżnicowany w zależności od rodzaju wykonywanego zawodu:
- Dla tancerzy, akrobatów, gimnastyków, ekwilibrystów i kaskaderów wynosi on 40 lat dla kobiet i 45 lat dla mężczyzn.
- W przypadku solistów wokalnych, muzyków grających na instrumentach dętych oraz treserów zwierząt drapieżnych, wiek emerytalny to 45 lat dla kobiet i 50 lat dla mężczyzn.
- Dla muzyków grających na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych, klawiszowych, operatorów obrazu filmowego oraz fotografików, ustalono wiek emerytalny na 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn.
Wcześniejsza emerytura górnicza – praca w warunkach uciążliwych a wcześniejsza emerytura
Emerytura górnicza w Polsce jest dostępna pod pewnymi warunkami, uwzględniającymi zarówno wiek, jak i staż pracy w górnictwie. Kto może ją uzyskać?
- Osoby, które ukończyły 55 lat i mają co najmniej 20-letni staż pracy w górnictwie dla kobiet, lub 25 lat dla mężczyzn. W tych latach pracy wlicza się również okresy pracy równorzędnej, z warunkiem, że minimum 10 lat było spędzone na pracach górniczych.
- Emerytura górnicza jest również dostępna dla górników, którzy nie osiągnęli jeszcze 55 roku życia, ale skończyli 50 lat. Wymagany jest wówczas staż pracy w górnictwie wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z czego przynajmniej 15 lat musi dotyczyć pracy górniczej.
- Niezależnie od wieku, osoba, która przepracowała w górnictwie 25 lat, kwalifikuje się do emerytury górniczej. W tym przypadku decydujący jest jedynie staż pracy.
Szczególne warunki pracy a wcześniejsza emerytura – dotyczy osób pracujących:
- pod ziemią w kopalniach węgla, rud i innych surowców,
- przy budowie szybów kopalnianych,
- w przedsiębiorstwach montażowych, maszyn górniczych i zakładach naprawczych,
- na odkrywkach w kopalniach siarki i węgla brunatnego,
- na stanowisku dozoru i kierownictwa ruchu kopalń,
- w drużynach ratowniczych kopalń,
- na torach wyciągowych i sygnalizacyjnych,
- w nieczynnych kopalniach oraz stanowiskach instruktorów zawodu górnika.
Wcześniejsza emerytura z racji opieki nad dzieckiem
Jeśli zajmujesz się się dzieckiem wymagającym stałej opieki, możesz ubiegać się o wcześniejszą emeryturę w Polsce, jeśli spełniasz określone kryteria:
- Do 31 grudnia 1998 roku musisz posiadać niezbędny staż pracy, uwzględniając okresy składkowe i nieskładkowe – co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.
- Urodziłeś się po 1948 roku i nie możesz być członkiem OFE.
- Przed 1 stycznia 1999 roku byłeś ubezpieczony na podstawie umowy o pracę.
- Przed 1 stycznia 1999 roku zaprzestałeś pracy lub nie byleś stanie jej podjąć z powodu konieczności sprawowania stałej opieki nad chorym dzieckiem.
Dodatkowo, istotnym warunkiem jest, aby dziecko, nad którym sprawujesz opiekę, było całkowicie niezdolne do pracy i samodzielnej egzystencji przed 1 stycznia 1999 roku, niezależnie od przyczyny choroby. Niezdolność ta musi być potwierdzona i istnieć od urodzenia dziecka lub pojawić się przed osiągnięciem przez nie 18 roku życia.
Warto wiedzieć: Czy można pobierać dwie emerytury?
Czy opłaca się przejść na wcześniejszą emeryturę?
Decyzja o przejściu na emeryturę po osiągnięciu minimalnego stażu pracy i wieku emerytalnego może skutkować otrzymaniem najniższej możliwej emerytury. Każdy dodatkowy rok pracy może zwiększyć wysokość emerytury od 8 do 15%.
Pracując dodatkowych 7 lat, możesz podwoić kwoty emerytury. Czyli im dłużej pracujesz, tym więcej dostajesz. Mimo to, opinie na temat opłacalności późniejszego przejścia na emeryturę są podzielone.
Eksperci wskazują, że ze względu na dodatkowe wsparcie rządowe, takie jak 13-ta i 14-ta emerytura, wcześniejsze przejście na emeryturę dla niektórych osób może być korzystne. Warto więc podejść do sprawy indywidualnie i wybrać dla siebie najbardziej opłacalną opcje.
Przeczytaj też inne nasze artykuły:
Pytania i odpowiedzi