Obecna sytuacja ekonomiczna naszego kraju nie nastraja optymizmem – wysokie ceny podstawowych towarów, szalejąca inflacja, zagrożenie koronawirusem – to wszystko sprawia, że Polakom coraz częściej brakuje do pierwszego.

Zaciskamy pasa, sięgamy po chwilówki i robimy wszystko, żeby poprawić naszą sytuację. Tymczasem rząd postuluje do Komisji Europejskiej o wprowadzenie zerowej stawki VAT na żywność, głośno mówi się również o obniżeniu VAT-u za prąd, gaz i ciepło. Jakie stawki mamy obecnie i czy w najbliższym czasie możemy liczyć na zmiany?

Podatek VAT – co to jest?

Podatek VAT – co to jest? Chociaż często używamy tego pojęcia, to jednak kwestie podatkowe nadal mają przed nami wiele tajemnic, zwłaszcza że stawki ulegają zmianom. Podatek dochodowy, akcyzowy, od czynności cywilnoprawnych – to tylko niektóre rodzaje obciążeń fiskalnych w Polsce.

Czym zatem jest podatek VAT? Definicja zawarta w ustawie z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług mówi, że VAT to podatek od wartości dodanej. Podatek VAT (Value added tax) jest rodzajem pośredniego obciążenia obrotowego, które nalicza się na towary i usługi. Obowiązuje w większości europejskich krajów.

W Polsce podatek VAT został wprowadzony ustawą z dnia 8 stycznia 1993 roku o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. Poza podstawową stawką 23% polscy podatnicy mogą też liczyć na stawki obniżone na wybrane dobra i usługi.

Jak działa podatek VAT?

Jak działa podatek VAT? Stykamy się z nim za każdym razem, kiedy decydujemy się kupić coś w sklepie lub skorzystać z jakiejś usługi, np. przewozowej, telekomunikacyjnej czy budowlanej. Na rachunku (fakturze) podatek VAT jest oznaczony skrótem PTU (podatek od towarów i usług). Podatnikami są głównie spółki i przedsiębiorstwa jednoosobowe (poza podmiotami korzystającymi ze zwolnienia z VAT), rzadko osoby fizyczne.

Należny podatek VAT obliczają sprzedawcy – oni są zobowiązani do zapłacenia podatku do Urzędu Skarbowego. W praktyce obciążenie to jest przerzucane na klientów – podatek VAT zostaje przecież wliczony przez przedsiębiorców do ceny danego produktu lub usługi. W rezultacie klient płaci więcej, a podatek przedsiębiorca oddaje fiskusowi.

Jakie są obowiązujące stawki podatku VAT w Polsce 2025?

Podatek VAT w Polsce to przedmiot burzliwych dyskusji – już od wielu lat toczy się debata o wysokości stawek. Do 2011 roku na towary i usługi narzucano 22% podatku VAT. Stawki zostały jednak podniesione i na razie nie zanosi się na to, żeby powrócono do tego, co obowiązywało 10 lat temu. Ile zatem wynosi podatek VAT w Polsce? Podstawowa stawka to 23%. Mamy również stawki obniżone:

  • 8%;
  • 5%;
  • 0% (zerowy podatek VAT).

Ile wynosi stawka w przypadku dostawy towarów i świadczenia usług obejmujących np. remont, modernizację obiektów budowlanych, sport, rekreację czy opiekę zdrowotną? W tym przypadku płacimy 8% podatku. Z kolei stawkę 5% stosuje się w przypadku podstawowych produktów żywnościowych, np. mąka, mięso, nabiał, owoce, warzywa.

Obecnie w związku z sytuacją epidemiczną w naszym kraju, rosnącymi cenami energii oraz wysoką inflacją, rząd zwrócił się do Komisji Europejskiej z wnioskiem o obniżenie stawki podatku VAT na żywność. Minister Finansów postuluje wprowadzenie zerowej stawki. Zmiana ma poprawić sytuację gospodarstw domowych w naszym kraju.

Nie wiadomo, czy KE wyrazi zgodę na zmiany. Obecnie według zapisów ustawy o podatku VAT, zerową stawkę można stosować np. do wybranych usług transportowych, polegających na naprawie, uszlachetnianiu, przerobie lub przetwarzaniu towarów czy dostaw sprzętu komputerowego dla organizacji charytatywnych i szkół.

Podatek VAT – w jaki sposób jest naliczany?

Cena brutto produktu lub usługi to kwota z doliczonym podatkiem VAT, a netto – przed jego naliczeniem. Najprościej przedstawić to na schemacie:

cena brutto = cena netto + podatek VAT

Przedsiębiorcy, którzy chcą upewnić się, jaką naliczyć stawkę podatku VAT, mogą skorzystać z kalkulatora uwzględniającego tzw. matrycę stawek VAT.

Jak obliczyć podatek VAT?

Jak obliczyć podatek VAT? Nie jest to trudne. Jak wspomnieliśmy, to na przedsiębiorcach ciąży obowiązek obliczenia należnej kwoty i odprowadzenia jej do urzędu skarbowego. Jak obliczyć podatek VAT do zapłaty? Mechanizm odprowadzania podatku wiąże się z dwoma pojęciami:

  • VAT-u naliczonego;
  • VAT-u należnego.

VAT naliczony to podatek zapłacony przez przedsiębiorcę za towary i usługi niezbędne do prowadzenia jego działalności. Z kolei VAT należny to podatek, który sprzedawca dolicza do swoich produktów (usług). Do urzędu musi odprowadzić różnicę między podatkiem należnym a naliczonym.

To również może Cię zainteresować: Przelew do urzędu skarbowego – jak zapłacić podatek do urzędu skarbowego przez Internet?

Co podlega opodatkowaniu podatkiem VAT?

Według przepisów ustawy o VAT, opodatkowaniu podlegają:

  • odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;
  • eksport towarów;
  • import towarów na terytorium kraju;
  • wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju;
  • wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Co nie podlega opodatkowaniu VAT?

Opodatkowaniu nie podlegają transakcje zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, a także czynności, które nie mogą być przedmiotem ważnej i prawnie skutecznej umowy. VAT-u nie stosuje się również np. w przypadku czynności wykonywanych nieodpłatnie.

Polecamy także: Podatek od zakupu mieszkania – jaki jest, ile wynosi i kto go płaci?

Czy podatek VAT obowiązkowy?

Podatnicy mogą skorzystać ze zwolnienia z odprowadzania podatku VAT. Wyróżniamy zwolnienie podmiotowe i przedmiotowe.

  • Zwolnienie podmiotowe – stosuje się w przypadku podatników, u których wartość sprzedaży netto nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł. Z tego zwolnienia mogą też skorzystać początkujący przedsiębiorcy – w ich sytuacji kwotę limitu wylicza się proporcjonalne do okresu prowadzenia działalności.
  • Zwolnienie przedmiotowe – z obowiązku odprowadzania VAT zwolnieni są również przedsiębiorcy prowadzący określoną działalność, np. usługi kulturalne, edukacyjne, ubezpieczeniowe, medyczne, finansowe, artystyczne itd. Dokładny katalog branż podlegających wyłączeniu przedmiotowemu jest dostępny w ustawie o VAT.

Kto płaci podatek VAT?

Jak wspomnieliśmy, podatek VAT płaci każdy przedsiębiorca, z wyjątkiem tych, którzy podlegają pod zwolnienie, np. z tytułu prowadzonej działalności czy wartości sprzedaży. Tak naprawdę jednak my wszyscy płacimy VAT – z podatkiem tym stykamy się w każdym sklepie czy punkcie usługowym.

A co z darowiznami, czyli nieodpłatnym przekazaniem przez podatnika towarów należących do przedsiębiorstwa? Kto płaci podatek VAT od darowizny – darczyńca czy obdarowany? Osoba otrzymująca produkt nie ma takiego obowiązku, nie może również odliczyć z tego tytułu VAT-u. Dostawca towaru musi natomiast podatek zapłacić.

Podatek VAT – jakie obowiązki ma vatowiec?

Zaliczamy do nich poniższe czynności.

  • Rejestracja VAT – przedsiębiorca, który nie korzysta ze zwolnienia, musi przede wszystkim dokonać zgłoszenia rejestracyjnego poprzez złożenie formularza VAT-R. Fiskus ma prawo dokonać kontroli i sprawdzić, czy działalność rzeczywiście jest prowadzona.
  • Składanie deklaracji podatkowych – składane raz w miesiącu do 25. lub kwartalnie do 25 dnia w miesiącu następującym po danym kwartale.
  • Prowadzenie rejestru VAT i ewidencji sprzedaży.
  • Wystawianie faktur.
  • Dokonywanie płatności podatku.

Ile wynosi podatek VAT w innych krajach?

Poniżej przedstawiamy stawki VAT obowiązujące w Europie oraz Stanach Zjednoczonych.

  • Podatek VAT w USA – w Stanach Zjednoczonych nie ma podatku VAT, jednak zakupy obciążone są innym rodzajem podatku, tzw. sales tax. Każdy stan samodzielnie wyznacza jego stawkę. Przykładowo w Kalifornii wynosi on 7,25%, na Florydzie 6,00%, a w stanie Oregon – 0%.
  • Podatek VAT w Europie: VAT w krajach Unii Europejskiej oraz państwach, które nie są członkami wspólnoty, jest bardzo zróżnicowany – standardowo wynosi od 8% do 27%. W wielu krajach obowiązują również obniżone stawki, np. 3% lub 0%. Sprawdźmy, jak wygląda podatek VAT w Unii Europejskiej i innych krajach.
  • Podatek VAT w Niemczech – u naszych zachodnich sąsiadów obowiązują trzy stawki podatku VAT – podstawowa w wysokości 19%, a także dwie obniżone – 7% i 0%. Najwyższą stawką obłożona jest większość towarów i usług dostępnych na rynku. 7% obowiązuje między innymi na niektóre produkty spożywcze, sprzęt medyczny, gazety, czasopisma, e-booki. Zerowa stawka dotyczy wybranych usług transportowych.
  • Podatek VAT w Szwecji – podstawowa stawka podatku VAT wynosi 25%, ale obowiązują również wartości obniżone – 12%, 6% i 0%. Zerowa stawka ma zastosowanie np. w przypadku leków na receptę.
  • Podatek VAT w Holandii – obowiązują tu trzy stawki VAT – standardowa w wysokości 21%, a obniżone – 9% i 0%. VAT-owi nie podlega między innymi transport (wybrane usługi) oraz złote monety.
  • Podatek VAT w Czechach – obowiązują cztery stawki VAT – podstawowa w wysokości 21%, obniżone – 15% i 10% oraz zerowa.
  • Podatek VAT w Anglii – standardowa stawka wynosi 20% i dotyczy większości towarów i usług. Oprócz tego obowiązuje stawka obniżona (5%), np. na foteliki samochodowe czy paliwo. Zerowa stawka jest na książki, ubrania dla dzieci czy żywność.

Podatek VAT a podatek dochodowy – różnice

Podatek dochodowy a VAT – czym się od siebie różnią? VAT to podatek od towarów i usług, a więc jest naliczony na praktycznie każdy towar znajdujący się w obrocie. Z kolei podatek dochodowy to obciążenie fiskalne, któremu podlegają dochody osób fizycznych.

VAT należy do podatków pośrednich, z kolei dochodowy – do osobistych. Różne są także stawki – obecnie podatek dochodowy wynosi 17% i 32%, zaś VAT – 23% (obniżony 8% i 5% oraz 0%).

To też interesujące! Podatek od darowizny w 2021 roku. Ile wynosi? Czy zapłacimy go za darowiznę od rodziców?

Podatek VAT – o czym jeszcze warto wiedzieć?

W 2019 roku wprowadzono tzw. białą listę podatników VAT, która pomaga weryfikować podmioty funkcjonujące na rynku. Biała księga VAT pozwala sprawdzić, czy przedsiębiorca jest czynnym podatnikiem VAT, potwierdzić numer jego konta bankowego, na które należy dokonywać wpłat.

Kto musi być na białej liście podatników VAT? Taki obowiązek ma każdy czynny podatnik VAT.