Niemożność podjęcia pracy sprawia, że zaczyna brakować nam środków do życia. Jeśli dołożymy do tego chorobę, to możemy być pewni, że budżet potrzebny na lekarstwa lub rehabilitacje, przekroczy nasze możliwości finansowe. Co w takiej sytuacji zrobić? Możesz zwrócić się o pomoc do rodziny, wziąć pożyczkę lub sprawdzić, czy przypadkiem nie należy Ci się świadczenie pieniężne z tytułu niezdolności do pracy.

Czym jest renta i kto może ją otrzymać?

Zanim jednak przejdziemy do omówienia wszystkich rodzajów świadczeń, warto zacząć od najważniejszego pytania, czyli: co to renta? Najprościej mówiąc, jest to świadczenie pieniężne wypłacane przez instytucję ubezpieczeniową (ZUS lub KRUS) w ramach ubezpieczeń społecznych.

O rentę może starać się każda osoba, która ze względu na zły stan zdrowia nie jest w stanie podjąć zatrudnienia. Obojętnie, czy niemożność ta występuje jedynie w danym okresie, czy stale. W Polsce, oprócz wspominanej już renty chorobowej, przyznawane są również renty socjalne lub rodzinne i każda z nich przysługuje zupełnie innej grupie beneficjentów.

Przeczytaj też: 500 plus dla emerytów. Jak uzyskać 500+ z ZUS i KRUS?

Rodzaje rent ze względu na okres otrzymywania

Świadczenia pieniężne możemy podzielić ze względu na okres otrzymywania. W tym wypadku rodzaje rent z ubezpieczenia społecznego dzielimy na te, które są wypłacane stale lub okresowo. Co ciekawe, w tym podziale możemy wyróżnić jeszcze rentę szkoleniową, która nie jest tak popularna, jak pozostałe świadczenia.

Renta stała

Jak sama nazwa mówi, jest to świadczenie wypłacane stale, czyli dożywotnio, wtedy gdy nie ma perspektyw na odzyskanie zdrowia i podjęcie pracy. Aby ją uzyskać, należy otrzymać pozytywną opinię komisji lekarskiej organu rentowego, która jednoznacznie wskaże, że dana osoba nie jest w stanie podjąć żadnej pracy zarobkowej, nawet tej, dostosowanej dla osób niepełnosprawnych. Stała renta może zostać jednak odebrana lub zmieniona na rentę okresową, gdy stan zdrowia osoby pobierającej świadczenie, ulegnie poprawie.

Renta okresowa

Ten rodzaj świadczenia przyznawany jest na określony czas, wtedy gdy istnieją dobre rokowania dotyczące poprawy stanu zdrowia. Po upływie wyznaczonego terminu można jednak złożyć ponowny wniosek o przyznanie renty i jeśli komisja lekarska wyda w tej sprawie pozytywną opinię, to czas wypłaty świadczenia zostanie przedłużony.

Renta szkoleniowa

Renta szkoleniowa przyznawana jest osobom, które utraciły zdolność do wykonywania pracy w dotychczasowym zawodzie, a komisja lekarstwa orzekła, że ich stan zdrowia pozwala na przekwalifikowanie i podjęcie pracy w innym zawodzie. Świadczeniobiorcy muszą jednak posiadać stosowny do wieku okres składkowy i nieskładowy. Niestety renta szkoleniowa nie przysługuje osobom, które otrzymują dochody ze służby lub działalności, która podlega obowiązkowi ubezpieczeń społecznych.

Okres przyznawania świadczenia to najczęściej 6 miesięcy. Na wniosek starosty, ZUS może jednak ten okres skrócić (w przypadku gdy nie można przekwalifikować danej osoby do innego zawodu lub ona sama nie poddaje sie przekwalifikowaniu) lub przedłużyć do maksymalnie do 36 miesięcy.

Rodzaje rent w Polsce przyznawane przez ZUS

Wspominaliśmy już o rencie chorobowej, która przyznawana jest z tytułu niezdolności do pracy. Jednak Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaca również inne typy rent, które mogą należeć się np. osobom, które utraciły bliską osobę. Sprawdźmy, o jaki rodzaj świadczenia możesz się ubiegać.

Renta rodzinna

Sytuacja, która decyduje o tym, kiedy renta rodzinna może być przyznana, niestety nie należy do najprzyjemniejszych. Świadczenie to jest bowiem wypłacane osobom w związku ze śmiercią najbliższego członka rodziny. O rentę mogą ubiegać się takie osoby jak:

  • dzieci w wieku do 16 lat lub 25, jeśli wciąż się uczą,
  • niepełnoletnie wnuki zmarłego,
  • rodzeństwo (jeśli było przez co najmniej rok na utrzymaniu zmarłego),
  • małżonek, który ma minimum 50 lat lub spełnia inne warunki,
  • w niektórych przypadkach rodzice.

Wyżej wymienieni krewni nie dostaną jednak świadczenia, tylko i wyłącznie z powodu śmierci bliskiej osoby. Kiedy renta rodzinna po mężu, bracie czy dziadku może zostać przyznana? Tylko wtedy, gdy zmarły pobierał albo spełniał warunki do pobierania:

  • emerytury, zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego,
  • renty z tytułu niezdolności do pracy,
  • nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Przejdźmy teraz do najważniejszego: ile wynosi renta rodzinna? Od 1 marca 2022 roku kwota najniższej renty rodzinnej wynosi 1338,44 zł.

Renta socjalna

Ten rodzaj świadczenia jest bardzo podobny do renty wypłacanej z tytułu niezdolności do pracy. Renta socjalna również należy się osobom, które nie mogą podjąć pracy zarobkowej, ale tylko w przypadku gdy czynnik zdrowotny, który im to uniemożliwia, wystąpił przed 18 rokiem życia lub 25 podczas nauki.

Świadczenie przyznawane jest stale lub okresowo, na podstawie orzeczenia komisji lekarskiej. Co ciekawe, specyficzny rodzaj renty socjalnej sprawia, że pobierający świadczenie może pracować, pod warunkiem że wysokość jego zarobków nie przekroczy 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. 

Renta chorobowa (z tytułu niezdolności do pracy)

Renta chorobowa, o której już wspominaliśmy, nazywana jest również rentą inwalidzką i przyznawana jest osobom, które ze względu na zły stan zdrowia, nie mogą podjąć pracy zarobkowej. Wyróżniamy 3 rodzaje rent inwalidzkich:

  • stałe,
  • okresowe,
  • szkoleniowe.

Różne rodzaje rent z tytułu niezdolności do pracy określają czas pobierania świadczenia. Okres ten może się jednak zmienić, w przypadku polepszenia lub pogorszenia stanu zdrowia świadczeniobiorcy.

Kto decyduje o przydzieleniu renty?

Świadczenie pieniężne wypłacane jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych lub Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, na wniosek osoby zainteresowanej lub jego ustawowego czy prawnego przedstawiciela. Liczba i rodzaj dokumentów, które należy przedłożyć do wniosku, zależą przede wszystkim od rodzaju renty. ZUS zawsze wymaga jednak okazania dowodu tożsamości oraz dokumentu, który potwierdzi prawo do świadczenia.

Oto lista dokumentów, potrzebna do uzyskania jednej z najczęściej przyznawanych rent, czyli renty inwalidzkiej:

  • dowód osobisty,
  • świadectwa pracy, umowy o pracę, zaświadczenia z urzędu pracy lub inne dokumenty, które potwierdzą okresy składkowe i nieskładkowe,
  • zaświadczenia potwierdzające wysokość zarobków, które są niezbędne do obliczenia wysokości świadczenia,
  • zaświadczenie o stanie zdrowia, wraz z historią choroby, kartą informacyjną ze szpitala itd.,
  • jeśli wnioskujący jest osobą pracującą, to powinien dostarczyć również wywiad zawodowy. 

Kiedy renta zostanie przyznana? Proces decyzyjny niestety trwa wiele tygodni, dlatego warto uzbroić się w cierpliwość. Oficjalnie jednak ZUS powinien wydać decyzję w ciągu 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności, niezbędnej do rozpatrzenia wniosku. 

Jak wyliczane są renty?

Wysokość renty wyznacza świadczeniodawca, biorąc pod uwagę indywidualną sytuację każdego wnioskującego. Chociaż sam proces jest bardzo skomplikowany, to ogólnie rzecz ujmując, kwota świadczenia uzależniona jest od wysokości zarobków oraz przepracowanych okresów składkowych i nieskładkowych. W przypadku renty inwalidzkiej ZUS bierze pod uwagę również kwotę bazową, która określana jest raz w doku oraz podstawę wymiaru świadczenia, czyli wysokość wynagrodzenia przyszłego świadczeniobiorcy.

Warto wiedzieć: 14. emerytura. Kiedy będzie wypłacona i w jakiej sumie?

Jak otrzymać rentę?

Aby otrzymać rentę, należy złożyć wniosek wraz z potrzebnymi dokumentami w dowolnej jednostce organizacyjnej ZUS. Można zrobić to osobiście lub przez pełnomocnika. Nie trzeba jednak fizycznie udawać się do placówki. Wniosek złożysz również za pośrednictwem operatora pocztowego, polskiego urzędu konsularnego czy przez system PUE. Warto pamiętać przy tym, że żadne świadczenie nie jest wypłacane automatycznie bez zgłoszenia osoby zainteresowanej.